تاریخ‌نگاری عقلانیت نقاد: موردکاوی نهاد‌های علمی و فرهنگی دوره تیموری

در رویکرد عقلانیتِ نقاد، نهاد‌های علمی به‌مثابه فنّاوری‌های اجتماعی در نظر گرفته می‌شوند. عقلانیت نقاد ظرفیت‌های مناسبی برای تحلیل نهاد‌ها و بررسی ابعاد اجتماعی آنها و منطق تحول آنها در اختیار ما قرار می‌دهد. تاریخ‌نگاری عقلانیت نقاد نیز مستلزم بررسی مسائل تاریخی از طریق شناخت «موقعیت مسائل» است. در مقاله حاضر با عنایت به آموزه‌های عقلانیت نقاد درخصوص فنّاوری‌ها و همچنین در پرتو ملاحظات تاریخ‌نگارانه این رویکرد، به بررسی وضعیت نهاد‌های علمی و فرهنگی دوره تیموری می‌پردازیم. گزارش‌های تاریخی نشان‌دهنده حمایت تیموریان از نهاد‌های علمی و فرهنگی در دوره مذکور است. آموزه‌های عقلانیت نقاد درخصوص فنّاوری‌های اجتماعی (یعنی نهادها) و ملاحظات تاریخ‌نگارانه این رویکرد، ما را به‌سمت این فرضیه هدایت می‌کند که حمایت‌ از علم و فرهنگ در این دوره با توجه به شرایط سیاسی و مذهبی و خصوصاً صف‌بندی‌های فرقه‌ای قابل‌فهم است و صرفاً نتیجه علاقه شخصی حاکمان به علم و فرهنگ نیست.

historiography of critical rationality: a case study of scientific and cultural institutions of timurids era

in the critical rationality approach, scientific institutions are perceived as social technologies. critical rationality provides us with considerable capacities for the study and analysis of institutions, their social dimensions and the logic of their development. historiography of critical rationality requires investigation of historical problems through understanding of “problem situation”. the purpose of this paper is to study the status of scientific and cultural institutions in timurids era in the light of critical rationality teachings regarding technology and the condition of scientific and cultural institutions of the timurids era will be studied in the light of historiographical considerations of this approach. historical reports underline the fact that the timurids supported scientific and cultural institutions in the mentioned era. the doctrines of critical rationality lead to the following hypothesis: promotion of science and culture in this era is understandable in the light of the political and religious conditions, particularly the sectarian alignments and it is not merely the result of personal interests of the rulers in science and culture.