تسهیم دارایی‌های فکری حاصل از همکاری‌های تحقیقاتی مشترک: اقتضائات و چالش‌ها

مسئله تسهیم دارایی‌های فکری حاصل از همکاری‌های تحقیقاتی در تضمین موفقیت و یا شکست این قبیل فعالیت‌های تحقیقاتی اهمیت بسزایی دارد. علی‌رغم اهمیت این موضوع، به جهت پیچیدگی و ورود عوامل مختلف در طراحی چارچوب‌های مناسب برای تسهیم، تاکنون این چارچوب‌ها استخراج نشده است. در این مقاله، تلاش می‌شود بدون پیشنهاد مدل قراردادی خاصی، صرفاً عوامل موثر بر دستیابی به یک توافق در این خصوص، استخراج گردد. برای استخراج این عوامل مجموعه مطالعات پیشین در این زمینه مرور شده و نتایج چند پروژه همکاری تحقیقاتی که در صنعت نفت و گاز ایران جریان داشته، اعتبارسنجی شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند به طور کلی این نُه عامل بر تسهیل فرآیند مذکور موثرند: هویت ذی‌نفعان، سطح رقابت و میزان همکاری‌های تحقیقاتی قبلی در صنعت، محیط نهادی، هم‌آفرینی/ تراکنشی بودن همکاری، ویژگی‌های دانشِ هدف، ساختار شبکه، توانمندی نسبی اعضاء در زمینه فنّاوری هدف، موقعیت فنّاوری هدف در چرخه عمر و جایگاه حق اختراع در مدل کسب‌وکار صنعت. تلاش برای کاستن از پیچیدگی این فرآیند کسب توافق اهمیت دارد زیرا پیچیدگی بیش از حد، می‌تواند باعث انصراف ذی‌نفعان از همکاری به دلیل بالا رفتن هزینه‌های تراکنش گردند.

sharing of intellectual property rights incurring from joint research works: requirements and challenges

sharing of intellectual property, incurring from joint research works, plays a very important role in the success or failure of such research activities. despite this significance, due to the complexity and involvement of various factors in the development of a suitable framework for sharing, these frameworks have not yet been extracted. attempts have been made in this article, without proposing a specific contractual model, to merely extract the factors that affect the attainment of a contract in this regard. in order to extract these factors, the previous related studies were reviewed and the credibility of the results of some joint research works conducted in the oil and gas industries of iran was evaluated. the findings of the research show that overall nine factors affect the facilitation of the said process: the beneficiaries’ identities; the competition level and the degree of collaboration in previous studies in the industry; institutional environment; synergy/interactivity of collaboration; the specifications of the target knowledge; network’s structure; the relative capability of members in the field of the target technology; and the position of the target technology in the lifecycle and status of patent in the industry’s business model. it is important to try to reduce this complexity of reaching an agreement, for extreme complexity causes the withdrawal of the beneficiaries from collaboration due to the increase in the transaction costs.