مطالعه جامعه‌شناختی عادت‌واره‌های متعارض با الزامات نهادی علم در پژوهش‌های علوم انسانی

هدف پژوهش اکتشافی، توصیفی و تفسیری حاضر تبیین چرایی و پیامدهای پیدایش عادت‌واره‌های متعارض با الزامات نهادی علم در میان پژوهشگران علوم انسانی از منظر مشارکت‌کنندگان در تحقیق است. بدین‌منظور، 35 نفر عضو هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبائی، در قالب نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و فرایند نمونه‌گیری از آنها تا رسیدن به مرحله اشباع ادامه یافته است. داده‌ها به کمک مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته و گپ‌وگفت‌های دوستانه، جمع‌آوری و سپس، تحلیل شده‌اند. به‌موجب واکاوی مضمونی داده‌ها، عدم انباشت تجربه پژوهشی و ضعف اشتراک دانش در اجتماع علمی، ابهام در استانداردهای پژوهشی، هزینه‌هراسی، مضیقه‌های انگیزشی و روانی، دوگانه مطالعه و اقتصاد و تاملات بازاندیشانه معرفت‌شناختی، مضامین شش‌گانه‌ای هستند که عادت‌واره‌های متعارض با الزامات نهادی علم را در پژوهش‌های علوم انسانی تبیین می‌کنند. تصمیم‌سازی‌ مستقل از پژوهش و تکانه‌های مدیریتی شدید، سیاست‌گذاری پر‌هزینه، فروکاست سرمایه اجتماعی و احساس استغنای برنامه‌ریزی از یافته‌های پژوهشی علوم انسانی مضامینی هستند که پیامدهای حاصل از وجود عادت‌واره‌های متعارض با الزامات نهادی علم را بازنمایی‌ می‌کنند. برداشت تفسیری‌تر از نوع روابط میان مضامین برساخت‌شده نشان می‌دهد ناروایی‌های مرتبط با اخلاق پژوهش ذیل مقوله مرکزی فقدان اجتماع علمی قابل فهم است؛ بر همین مبنا، تکوین اخلاق علمی موکول به تحقق اجتماع علمی نقش‌آفرین خواهد بود که در پی آن اخلاق پژوهشی از سطح ترجیحات شناخت‌انگارانه فردی خارج و تبدیل به امری نهادی، با سویه‌های جامعه‌شناختی می‌گردد. ارتقاء مذکور متضمن پاسداشت بازاندیشی‌های معرفت‌شناختی حول معنای علم و اخلاق پژوهش، تامل پیرامون نسبت میان علم و جامعه، و بازآفرینی‌های ساختاری برآمده از موارد فوق، در مقام سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی خواهد بود.

a sociological study of the habitus in conflict with the institutional requirements of science in humanities researches

the objective of this exploratory, descriptive, and interpretive study is to explain the reasons and consequences of emergence of habitus that are in conflict with the institutional requirements of science among researchers of humanities from the viewpoint of participants in the research. thus, 35 faculty members and postgraduate students of allameh tabataba’i university were selected through purposive sampling method and the process of selection continued up to the stage of saturation. the necessary data were collected through deep and semi-structured interviews and friendly chats and then analyzed. based on the thematic study of the data, the following six themes explain habitus that are in conflict with the institutional requirements of science in humanities researches: lack of accumulation of research experience and weakness in sharing knowledge in scientific community; ambiguity in research standards; cost phobia; motivational and psychic limitations; dichotomy of study and economy; and revisionist epistemological reflections. the following themes represent the consequences resulting from the existence of habitus conflicting with the institutional requirements of science: making decisions independent from the research and severe managerial shocks; costly policymaking, reduction of social capital and a sense of needlessness to planning based on the findings of humanities studies.an interpretive understanding of the type of relations among the constructed themes shows that the mistakes related to research ethics is understandable under the central category of the lack of scientific community. hence, the creation of scientific ethics will be contingent upon the realization of a scientific community to be able to play an effective role as a consequent of which research ethics will come out of the cocoon of individual cognitivist preferences and will change into an institutional issue with sociological orientations. the abovementioned promotion will include the safeguard of epistemological revisions of the meaning of science and research ethics, reflection on the relationship between science and society, and structural recreations that are the outcome of the abovementioned issues in policymaking and planning.