پیگیری انواع نسبی‌گرایی در اندیشه حسین کچویان

علم بومی و نسبت آن با علم دینی در چند دهه اخیر در کانون توجه اندیشمندان مسلمان بوده است. بنابر برخی خوانش‌ها از علم بومی، دست‌یابی عقل به علم، کاملاً بومی و تاریخی است. این رویکرد معمولاً در زمره نسبی‌گرایی و تکثرگرایی معرفتی قرار گرفته و استفاده از آن در مباحث علم دینی، با مبانی معرفت‌شناختی اسلامی در تعارض دانسته می‌شود.اما باید توجه داشت برخلاف تلقّی رایج و عرفی که نسبی‌گرایی را مفهومی عام درنظر گرفته و ریشه آن را در شکاکیت سوفسطائیان می‌داند که مابعدتجددگرایان آن را در ساحت‌های گوناگون بازتولید کرده‌اند، نسبی‌گرایی یک کل واحد نبوده و دارای انواع گوناگونی است.دکتر حسین کچویان یکی از اندیشمندانِ حوزه روش‌شناسی علم انسانی اسلامی است، که با تبیین ماهیت بالضروره تاریخی انسان، عقل و علوم انسانی را متکثر می‌داند. این توجه به بومی بودن ذاتی علوم انسانی، سبب اتهام نسبی‌گرایی مردود از طرف برخی جریان‌های بدیل علم دینی گردیده است. نگارنده در این مقاله کوشیده‌اند تا با دقت در ابعاد مسئله و تفکیک میان آنچه مشهور به نسبی‌گرایی است، با نسبی‌گرایی مردود و نسبی‌گرایی معقول و با تبیین دیدگاه‌های اجتماعی این متفکر مسلمان، خوانشی از دیدگاه وی را ارائه دهند که نظر ایشان در مورد علم بومی گرفتار ایرادات معرفت‌شناختی انواع نسبی‌گرایی مردود نشود.

A Study of Various Types of Relativism in Hossein Kachuyan’s Thought

Indigenous science and its relationship with religious science has drawn the attention of Muslim thinkers over the past few decades. Hence, some of the readings of indigenous science, reason’s access to science, are quite indigenous and historical. This approach is normally classified in the category of epistemological relativism and pluralism and its application to issues related to religious science is considered in contradiction with Islamic epistemological principles.However, it should be borne in mind that contrary to the prevailing secular approach which considers relativism as a general concept and traces its roots to the skepticism of sophists that was reproduced by postmodernists in different arenas, relativism is not a single totality and has various types. Hossein Kachuyan is a scholar of methodology of humanIslamic science, who, by explaining man’s necessarily historical nature, maintains that reason and humanities are plural. This attention to essential indigenousness of humanities has prompted some alternative currents of religious science to accuse it as weak relativism.Attempts have been made in this research to precisely study different aspects and make a distinction between what is known as relativism and weak relativism and reasonable relativism. Also the social viewpoints of this Muslim thinker are explained to present a reading of his ideas so that his approach to indigenous science is not entangled in epistemological problems of various types of weak relativism.