تباریابی رخدادِ «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روند‌های کلان فرهنگی دوره ماقبل انقلاب اسلامی
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
زائری قاسم ,محمدعلیزاده حاجیه
|
|
منبع
|
راهبرد فرهنگ - 1396 - شماره : 37 - صفحه:7 -50
|
|
|
|
|
چکیده
|
این مقاله به بررسی روند‌های ماقبل انقلابی موثر بر وقوع رخداد «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» (1359) اختصاص دارد. برخلاف تصور رایج که این رخداد را محصول کشاکش سیاسی نیرو‌های رقیب در دوره اولیه مابعد انقلاب اسلامی دانسته و آن را همچون واقعه‌ای فاقد ضرورت اجتماعی و یک کنش سیاسی صرف فارغ از وجوه نظری معرفی می‌کند، از قضا این مقاله نشان می‌دهد که واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» نقطه نهایی و اوج یک مطالبه عمومی است که مدت‌‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 1357 نیاز و ضرورت آن در بین نیرو‌های اجتماعی و حتی در میان نخبگان آموزشی اواخر دوره پهلوی دوم، البته در سطح و مرتبه متفاوتی وجود داشته است. این نیرو‌ها به انحاء متفاوت اعم از تاثیرپذیری از خودانتقادی‌‌‌های غرب در دوره مابعد جنگ جهانی دوم، یا به‌دلیل مشکلات و مسائل نظام آموزشی و دانشگاهی کشور، نسبت به «علم جدید» و نظامات علمی و دانشگاهی انتقاد و اعتراض داشته‌اند. این مواضع انتقادی گاه به‌طور عینی خود را در برنامه‌هایی نظیر «انقلاب آموزشی» یا «آموزش اسلامی» نشان داده است و گاه در قالب ایده‌‌های ذهنی نظیر «علم بومی»، «علم قدسی»، «علم متعهد» و نظیر آن در میان نخبگان فکری مطرح شده و ذهنیت تحول در نظام علمی آموزشی در آستانه وقوع انقلاب اسلامی را قوت بخشیده است. مقاله نشان خواهد داد که وقوع انقلاب اسلامی و نیروی برآمده از آن، بنا به ماهیت اسلامی انقلاب و نوع و تنوع نیروی سیاسی درگیر در آن، این خواست عمومی را در سطح و مرتبه بالاتر با جهت‌گیری متفاوتی پیگیری کرده که ظهور اولیه آن در واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» و نهادسازی‌‌ها و سیاست‌گذاری‌‌های آن بوده است. برای تباریابی و شناسایی این روند‌های فرهنگی و اجتماعی اثرگذار، از شیوه کار فوکو استفاده شده است.
|
|
کلیدواژه
|
انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها، انقلاب آموزشی، آموزش اسلامی، علم متعهد، علم اسلامی، علم بومی، انقلاب فرهنگی در چین، اسلامی‌سازی معرفت
|
|
آدرس
|
دانشگاه تهران, دانشکده علوم اجتماعی, گروه جامعه‌شناسی, ایران, دانشگاه شاهد, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
hj.mohammadalizadeh90@gmail.com
|
|
|
|
|
|
|