ارزیابی صفات زراعی-مورفولوژیکی برای شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی در لوبیا چشم بلبلی (vigna unguiculata l.)

لوبیا چشم ‌بلبلی یکی از حبوبات چند منظوره‌ای است که در چندین منطقه خشک استوایی رشد می‌کند. با این‌حال، نظر به عدم وجود اطلاعات ژنتیکی دقیق در بسیاری از کشورهای آسیایی، موفقیت برنامه‌های اصلاحی چندان چشم‌گیر نیست. لذا در پژوهش حاضر، به‌منظور ارزیابی تحمل به خشکی، از 30 ژنوتیپ لوبیا چشم بلبلی کلکسیون حبوبات بانک ژن گروه زراعت و اصلاح نباتات حاصل از نتایج بررسی‌های چندین ساله، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط بدون تنش آبی (60 میلی‌لیتر تبخیر از تشتک تبخیر) و تنش خشکی (120 میلی‌لیتر تبخیر از تشتک تبخیر) در سال زراعی1402-1401در مزرعه آموزشی پژوهشی گروه‌ زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر صفات زراعی مورفولوژیکی تفاوت معنی‌داری با یکدیگر داشتند. تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌ها را در چهار خوشه گروه‌بندی کرد. در مجموع بر اساس تحلیل بای‌پلات، تجزیه خوشه‌ای و همبستگی، در شرایط نرمال ژنوتیپ‌های 4، 6، 14، 28 و 29 و در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ‌های 5، 6، 14، 28 و 29 بالاترین عملکرد دانه را دارا بودند. با توجه به اینکه ژنوتیپ‌های 28، 29 و 14 دارای کاهش عملکرد کمتری در شرایط تنش خشکی نسبت به نرمال می‌باشند از این‌رو به عنوان ژنوتیپ‌های متحمل شناسایی شدند که در قیاس با ارقام شاهد دارای عملکرد بالاتری بودند، که می‌توانند به عنوان منابع ژنتیکی نویدبخشی برای بهبود اصلاح تحمل به خشکی در لوبیا چشم ‌بلبلی قلمداد شوند.

evaluation of agro morphological traits to identify tolerant genotypes in cowpea (vigna unguiculata l.)

cowpea is a multiple purpose drought tolerant leguminous pulse crop grown in several dry tropical areas. however, detailed genetic information is lacking in many asian countries, limiting the success of breeding programs. in this research, in order to evaluate the drought tolerance of 30 cowpea genotypes, an experiment was conducted in the form of a completely randomized block design with three replications in two conditions without stress (60 ml evaporation from the evaporation pan) and drought stress (120 ml ‌ liter of evaporation from the evaporation pan) was done in field conditions. the genotypes were significantly different from each other in terms of agro morphological traits. the cluster analysis grouped the genotypes into four clusters. in general, based on bi plot analysis, cluster analysis and correlation, genotypes 4, 6, 14, 28 and 29 in normal conditions and in drought stress conditions genotypes 5, 6, 14, 28 and 29 have the highest yield. they had the seed. due to the fact that genotypes 28, 29 and 14 have a lower yield under drought stress than normal, they were identified as tolerant genotypes, which had higher yields than the control cultivars. which might represent promising cowpea genetic resources for improved drought tolerance breeding.