تاثیر کم‌آبیاری و تاریخ کاشت بر ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی، عملکرد دانه، و محتوای روغن ارقام گلرنگ (carthamus tinctorius l.)

به‌منظور بررسی اثرات کم آبیاری و تاریخ کاشت بر ویژگی های کیفی روغن و اسیدهای چرب ارقام گلرنگ، پژوهشی به‌‍صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال زراعی 94–1393 اجرا شد. در این پژوهش سطوح آبیاری شامل آبیاری مطلوب و کم آبیاری (50 درصد نیاز آبی) در کرت های اصلی قرارگرفتند و ترکیب تاریخ کاشت (20 اسفند و 20 فروردین) و سه رقم گلرنگ بهاره (گلدشت، صفه و سینا) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. تنش خشکی و تاخیر در کاشت باعث کاهش محتوی کلروفیل، عملکرد دانه و محتوی روغن شد. نتایج نشان داد که کم آبیاری باعث کاهش عملکرد دانه و محتوی روغن شد. تاخیر تاریخ کاشت نیز سبب کاهش عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه در شرایط آبیاری مطلوب و در تاریخ های کاشت بیستم اسفند (2036 کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه در شرایط کم آبیاری و تاریخ کاشت دوم (1675.4 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. در بین ارقام مورد مطالعه، بیشترین عملکرد دانه (1986.91 کیلوگرم در هکتار) از رقم صفه حاصل شد. با تاخیر در کاشت و کاهش آبیاری، عدد یدی کاهش ‌یافته و عدد اسیدی نیز افزایش یافت. در بین اسیدهای چرب، محتوی لینولئیک و لینولنیک اسید در اثر کم آبیاری و تاخیر در کاشت کاهش یافت و میزان اسیدهای چرب اولئیک و استئاریک اسید در تاریخ کاشت دوم بیشترین مقدار را داشتند؛ در حالی که پالمتیک اسید در تاریخ کاشت اول بالاترین میزان را داشت. بنابراین، برای به دست آوردن بالاترین میزان عملکرد و بالاترین کیفیت روغن رقم صفه، آبیاری کامل و تاریخ کاشت زودهنگام به علت آبیاری کمتر توصیه می شود.

effect of deficit irrigation and sowing date on physicochemical characteristics, seed yield, and oil content of safflower (carthamus tinctorius l.) cultivars

in order to investigate effects of deficit irrigation and sowing date on qualitative characteristics of oil and fatty acids in safflower cultivars, a split factorial experiment was conducted based on a randomized complete blocks design with four replications at the research farm of faculty of agriculture, university of zanjan, during the 2015-2016 growing season. in this experiment, irrigation levels included optimal irrigation and deficit irrigation (50% of water requirement) as main plots and combined two sowing dates including (20 march and 20 april) and three spring safflower cultivars (i.e. gholdasht, soffeh, and sina) were allocated to subplots in a factorial arrangement. drought stress and late sowing date decreased chlorophyll content, seed yield, and oil content. the results showed that deficit irrigation caused decrease in seed yield and oil content. late sowing date caused a decrease in seed yield. the highest seed yield was obtained on optimal irrigation and on the sowing date 20 march (2036 kg/h) and the lowest seed yield was obtained on 50% of water requirement and the sowing date 20 april (1675.4 kg/h). among the studied cultivars, the highest seed yield (1986.91 kg/ha) was obtained from soffeh cultivar. with the sowing date and deficit irrigation, iodine number decreased and acid value increased. among fatty acids, the content of linoleic and linolenic acids decreased due to deficit irrigation and late sowing date and the amount of oleic and stearic acids was the highest in the second sowing date, while palmitic acid had the highest amount in the first sowing date. therefore, to obtain the highest yield and the highest oil quality soffeh cultivar, optimal irrigation and early sowing date are recommended.