اثرات قارچ تریکودرما بر رشد و محصول‌دهی کلزا در کشت دیر‌هنگام اقلیم سرد آذربایجان شرقی

هدف این پژوهش بررسی اثر تاخیر تاریخ کاشت پاییزه کلزا در اقلیم های سرد با استفاده از قارچ تریکودرما بود. آزمایش در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی طی دو سال زراعی از 1400 تا 1402 به‌صورت اسپلیت پلات بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار روی رقم احمدی اجرا شد. فاکتور اصلی تاریخ کاشت به هنگام20 و 30 شهریور و دیرهنگام 9 و 19 مهر، و فاکتور فرعی قارچ تریکودرما (trichoderma harzianum) شامل شاهد، تیمار خاک و بذر با قارچ بودند. تعویق تاریخ کاشت از20 شهریور به 19 مهر با افزایش 20.7 درصد سرمازدگی باعث افت معنی دار عملکرد دانه و روغن به ترتیب به مقدار 1425 و 676 کیلوگرم در هکتار شد. تیمار بذر و خاک با قارچ باعث افزایش معنی دار سرعت رشد بوته ها و سبزینه برگ در پاییز و کاهش درصد سرمازدگی در طول زمستان از 35.2 درصد در شاهد (عدم کاربرد قارچ) به 28.7 و 21.3 درصد به ترتیب در تیمار خاک و بذر شد. همچنین عملکرد دانه و روغن به طور معنی داری افزایش یافت. این اثرات در تیمار بذر با قارچ بیشتر بود و عملکرد دانه در کاشت 20 شهریور 27 و 19 مهر 27.6 درصد نسبت به تیمار خاک با قارچ افزایش یافت. براساس نتایج این آزمایش استفاده از قارچ تریکودرما به شکل بذرمال در کاشت دیرهنگام 19 مهرماه باعث افزایش عملکرد دانه از 2703.3 به 4128.6 کیلوگرم در هکتار شد. قارچ مذکور با تسریع رشد پاییزه و کاهش سرمازدگی بوته های کلزا باعث جلوگیری از افت معنی دار عملکرد دانه در کشت های دیرهنگام شد.

effects of trichoderma fungi on growth and productivity of rapeseed in late-season cultivation of east-azarbaijan cold climate

the current research aimed to study the effect of delaying the fall planting date of rapeseed in cold climates using trichoderma fungi. an experiment was conducted as a split plot based on an rcbd design with three replications using the ahmadi cultivar in the east azarbaijan agriculture and natural resources research and education center for two years (2021-23). the main factor was planting date including apropos (11 and 21 september) and late cultivation (1 and 11 october), and the sub-factor was trichoderma fungi (trichoderma harzianum) treatment including control, seed, and soil treatments. delaying the planting date from 11 september to 11 october by increasing 20.7 percent in cold damage led to a decrease in seed and oil yields by 1425 and 676 kg ha-1, respectively. the soil and seed treatment with fungi significantly increased plant growth rate and chlorophyll and decreased cold damage during winter from 35.2 in control (unused fungi) to 28.7 and 21.3 percent in soil and seed treatment, respectively. in addition, seed and oil yields increased. these effects were higher in seed treatment and seed yield increased by 27 and 27.6 percent on the 11 september and 11 december planting dates, respectively, in soil treatment by fungi. according to the results, using trichoderma fungi as a seed treatment on 11 october late cultivation date, increased seed yield from 2703.3 to 4128.6 kg ha-1. the mentioned fungi by increasing fall growth and decreasing cold damage in rapeseed, caused a prevent of significant decrease in seed yield at late cultivations.