تاثیر بقایای گیاهی، همزیستی مایکوریزایی و سولفات روی در تناوب لگوم و غیرلگوم بر جذب عناصر غذایی و عملکرد گندم

به‌منظور بررسی تاثیر بقایای گیاهی، تناوب زراعی، همزیستی مایکوریزایی، و سولفات روی روی عملکرد دانه و میزان فسفر و روی دانه در شرایط دیم نیمه گرمسیری در ایستگاه تحقیقات دیم گچساران، آزمایشی به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی، در سه تکرار و طی چهار سال زراعی (1396-1400) انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح بقایای گیاهی به‌عنوان کرت اصلی (شامل ماشک گل خوشه‌ای، عدس، کلزا، و گندم)، دو سطح همزیستی مایکوریزایی (تلقیح و عدم تلقیح) و دو سطح سولفات روی (مصرف 40 کیلوگرم در هکتار سولفات روی و عدم کاربرد آن) به‌عنوان کرت‌های فرعی بودند. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد دانه و شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه و سنبله و غلظت روی و فسفر دانه بودند. نتایج نشان داد که بالاترین عملکرد کمی و کیفی (میزان فسفر و روی) دانه گندم در تناوب ماشک-گندم با تلقیح همزیستی مایکوریزایی به‌دست آمد. کاربرد سولفات روی و یا مایکوریزا در همه الگوهای تناوبی، سبب افزایش وزن هزار دانه، وزن سنبله و عملکرد دانه شد. کشت دو گونه لگوم (عدس و ماشک) در تناوب گندم، موجب افزایش غلظت روی دانه در مقایسه با دو الگوی دیگر تناوبی (گندم-گندم و کلزا-گندم) شد و همچنین به‌ترتیب مایکوریزا و سولفات روی هر کدام موجب افزایش (پنج و 18 درصدی) غلظت روی دانه شدند. در مجموع، اجرای الگوی تناوبی ماشک-گندم و عدس –گندم همراه با کاربرد مایکوریزا به‌عنوان الگوی کارآمد از نظر عملکرد کمی و کیفی با کمترین کاربرد نهاده‌های شیمیایی در شرایط دیم نیمه‌گرمسیری ، قابل پیشنهاد است.

the effect of plant residues, mycorrhizal symbiosis, and zinc sulfate in legume and non-legume rotation on nutrients absorption and wheat yield

in order to investigate the effects of plant residues, crop rotation, mycorrhizal symbiosis, and zinc sulfate on grain yield and zinc, phosphorus contents of grain, in subtropical rainfed conditions at gachsaran rainfed research station, a study was carried out as a split factorial experiment in a rcbd with three replications and during four crop years. the treatments included four crop rotations as the main plots (including vetch, wheat, canola, and lentil), inoculation with mycorrhizal symbiosis (inoculation and non-inoculation) and two zinc sulfate rates (such as 0 and 40 kg.ha-1) as subplots. the results showed that the highest quantitative and qualitative yield (such as phosphorus and zn levels) were achieved in vetch-wheat rotation plus mycorrhizal symbiosis inoculation. application of zinc sulfate or mycorrhiza in all periodic patterns increased the weight of 1000 seeds, spike weight and grain yield. cultivation of two types of legumes (lentil and vetch) in the wheat rotation increased grain zinc concentration compared to the other two rotation patterns (wheat-wheat and canola-wheat). grain zinc concentration was increased 5 and 18 percentage by inoculating with mycorrhiza and zinc sulfate, respectively. in general, the implementation of the periodic pattern of vetch-wheat and lentil-wheat along with the use of mycorrhiza can be recommended as an effective pattern in terms of quantitative and qualitative wheat yield.