اثرات تناوب‌های مختلف تحت شرایط خاک‌ورزی حفاظتی و مرسوم بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و عملکرد محصول گندم و جو

این مطالعه به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 16 ترکیب تیماری و در چهار تکرار به مدت سه سال زراعی 1397-1400 در مرکز تحقیقات کشاورزی گچساران اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل روش خاک‌ورزی (a) با دو سطح a1= مرسوم (گاوآهن برگردان دار + دیسک) و a2= حفاظتی (کشت مستقیم) که در کرت‌های اصلی قرار گرفتند، و تناوب (b) با هشت سطح مشتمل بر 1) گندم - گندم (شاهد)، 2) جو- جو (شاهد)، 3) علوفه (ماشک رقم طلوع) -گندم، 4) علوفه - جو، 5) کلزا - گندم، 6) کلزا - جو، 7) نخود – گندم، و 8) نخود - جو که در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. همچنین گندم رقم کریم، جو خرم، ماشک گل خوشه‌ای طلوع، نخود عادل و کلزا هایولا 401 مورد استفاده قرار گرفتند. این محصولات در یک گردش تناوبی سه ساله قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میزان افزایش عملکرد در تناوب گندم به ترتیب 3/19، 2/18، و 7/20 درصد و در تناوب جو 2/18، 6/18، و 2/10 درصد نسبت به کشت مداوم گندم و جو بود. بیشترین میزان زیست توده گیاهی در تیمارهای گندم به میزان 9352 کیلوگرم در هکتار از گزینه تناوبی علوفه و بالاترین میزان شاخص برداشت دانه گندم با مقدار 6/36 درصد از گزینه تناوبی کلزا – گندم به دست آمد. در تیمارهای جو، بیشترین مقادیر زیست توده گیاهی و شاخص برداشت به ترتیب از گزینه‌های تناوبی علوفه و کلزا – جو حاصل شد. روش کشت حفاظتی در گزینه تناوبی کلزا موجب افزایش میزان رطوبت موجود در خاک شد و جرم مخصوص ظاهری خاک را کاهش داد. کمترین مقدار فسفر و بیشترین مقدار پتاسیم و درصد کربن آلی خاک، در همین گزینه تناوبی وجود داشت. با توجه به بهره‌وری بالاتر به کشاورزان توصیه می‌شود محصولات گندم و جو در شرایط کشت حفاظتی در تناوب با کلزا قرار گرفته و همزمان در میان دوره تناوبی آن‌ها از محصولات نخود و علوفه استفاده شود. بنابراین، پذیرش این سیستم توسط کشاورزان مستلزم اجرای این مطالعه در شرایط دیم بوده و در این راه، امکان حفظ اراضی زراعی نیز فراهم می شود.

the effects of different rotations under the conservation and conventional tillage conditions on soil physicochemical properties and crop yield of wheat and barley

this study was carried out as a split-plot based on randomized complete block design with 16 treatment combinations and in 4 replications for three crop years 2018-2020 in the gachsaran agricultural research center. the experimental factors included tillage method (a) with two levels a1= conventional (moldboard plow + disk harrow) and a2= conservation (no-till) which were placed in the main plots, and rotation (b) with eight levels consisting of 1) wheat - wheat (control), 2) barley-barley (control), 3) forage (tolo variety) - wheat, 4) forage - barley, 5) canola - wheat, 6) canola - barley, 7) chickpea - wheat and, 8) chickpea-barley were placed in sub-plots. also, karim wheat, khoram barley, tolo cluster flower vetch, adel chickpea, and hayola 401 canola were used. these products were included in a periodic rotation of three years. the results showed that the increase in yield in wheat rotation was 19.3, 18.2, and 20.7%, respectively, and in barley rotation was 18.2, 18.6, and 10.2%, respectively, compared to continuous wheat and barley cultivation. the highest amount of plant biomass in wheat treatments was obtained by 9352 kg ha-1 from the forage rotation option and the highest wheat grain harvest index with of 36.6% was obtained from the canola-wheat rotation option. in barley treatments, the highest values of plant biomass and harvest index were obtained from forage and canola -barley rotation options, respectively. the conservation cultivation method in the canola rotation option increased the amount of moisture in the soil and reduced the specific gravity of the soil. there was the lowest amount of phosphorus and the highest amount of potassium and soil organic carbon percentage in this periodic option. due to the higher productivity, it is recommended to farmers to alternate wheat and barley crops with canola in conservation tillage conditions, and at the same time, chickpea and forage crops should be used in the middle of their rotation period. therefore, the acceptance of this system by farmers requires the implementation of this study in dryland conditions, and in this way, it is possible to preserve agricultural land.