عملکرد و باروری هیبریدهای حاصل از تلاقی r2000 و لاین‌های نرعقیم کلزا (brassica napus l)

رشد سریع، مقاومت به تنش‌، یکنواختی، عملکرد بالا و حفظ حق به‌نژادگر تولید رقم هیبرید را به موفق‌ترین راهبرد به‌نژادی کلزا تبدیل کرده است. هدف از این پژوهش تهیه نخستین هیبریدهای سه لاینی ایرانی کلزا و بررسی عملکرد و باروری آنها بود. به‌علاوه تاثیر صفات مختلف بر افزایش عملکرد هیبریدها نیز مطالعه شد. هفت لاین نرعقیم با یک لاین بازگردان باروری به نام r2000 تلاقی داده شد و عملکرد دانه هیبریدها در دو سال زراعی 1399-1398 و 1400-1399 در قالب طرح بلوک-های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. سه مورد از هیبریدهای ایجاد‌شده با میانگین دوساله 4/64، 4/40، و 4/38 تن در هکتار عملکرد چشمگیری داشته و اختلاف معنی‌داری با ارقام شاهد نیلوفر، نپتون، و نیما (به‌ترتیب با عملکردهای 3/44، 3/73 و 3/30 تن در هکتار) نشان دادند. بیشترین هتروزیس مشاهده‌شده نسبت به رقم شاهد برتر مربوط به هیبرید r2000×a8  با  34/71،درصد بود. تمامی هیبریدهای به‌دست‌آمده از نظر باروری کاملا طبیعی و فاقد هرگونه نرعقیمی بودند. نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی و تجزیه خوشه‌ای نشان داد که افزایش تعداد خورجین در بوته و وزن هزار‌دانه و همچنین تلاقی لاین‌های والدینی دورتر منجر به تولید هیبریدهای پرمحصول‌تر می‌شود. با توجه ‌به عملکرد بالا و عدم مشاهده نرعقیمی، هیبریدهای امیدبخش حاصل از این پژوهش می‌توانند پس از بررسی سازگاری و پایداری به‌عنوان ارقام جدید معرفی شوند.

yield and fertility of rapeseed hybrids derived from r2000 × male-sterile lines

early vigor, stress resistance, uniformity, high yield, and breeder right protection have turned hybrid cultivar development into the most successful breeding strategy in rapeseed (brassica napus l.). the goals of this research were to develop the first cms based rapeseed hybrids in iran and to evaluate their performance and fertility. the effect of different traits on yield increasing of hybrids was also studied. seven cms lines were crossed with r2000 (a restorer-line) and the seed yield of hybrids was tested using a randomized complete block design with three replications in 2019-2020 and 2020-2021. three of hybrids with 4.64, 4.40, and 4.38 tons per hectare, showed considerable yield and were significantly different than nilufar, neptune, and nima (3.44, 3.37, and 3.30 tons per hectare, respectively), as check cultivars. r2000×a8 demonstrated the highest heterosis (34.71%) to high-check cultivar. all hybrids obtained were normal in terms of fertility, having no male-sterile flowers. based on the results of principal component analysis and cluster analysis, the simultaneous increase in the number of pods per plant and the thousand seed weight, together with crossing the more distant parents will lead to more high yielding hybrids. the promising hybrids with high yield and remarkable fertility could be released as new cultivars after passing adaptability and stability experiments.