شناسایی منابع مقاومت به عامل بیماری زنگ قهوه‌ای (puccinia recondiata f. sp. tritici eriksson) در ژنوتیپ‌های آژیلوپس تائوشی

شناسایی منابع ژن‌های مقاومت گیاهچه‌ای و گیاه کامل برای ایجاد ارقام گندم دارای مقاومت پایدار، امری ضروری است. در این پژوهش تعداد 100 ژنوتیپ آژیلوپس تائوشی جمع‌آوری شده از زیستگاه‌های طبیعی، در ایستگاه تحقیقاتی عراقی‌محله گرگان در خط های یک متری کشت شده و با پاتوتیپ‌ شایع زنگ قهوه‌ای گرگان تیمار شدند. این آزمایش با طرح بلوک های کامل در سه تکرار اجرا شد. واکنش گیاهچه‌ای نیز در گلخانه‌ موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج با شش پاتوتیپ ایران با طرح کاملا تصادفی در دو تکرار بررسی شد. برای ارزیابی مقاومت از تیپ آلودگی، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری، شدت نهایی آلودگی و ضریب آلودگی در مزرعه و تیپ آلودگی در گلخانه استفاده شد. نتایج نشان داد که در شرایط گلخانه‌ فراوانی ژنوتیپ‌های مقاوم، نیمه‌مقاوم، نیمه‌حساس و حساس به‌ترتیب 7، 13، 13 و 67 درصد بود. در مزرعه نیز فراوانی این ژنوتیپ‌ها به‌ ترتیب 14، 49، 7 و 30 درصد مشاهده شد. ضریب همبستگی بین شدت نهایی آلودگی، با ضریب آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (audpc)، به‌ترتیب 0.97 و 0.95 بود. 57 ژنوتیپ با توجه به شدت نهایی آلودگی 40-3.5، ضریب آلودگی 30-1.4 و raudpc، 1-32 درصد با واکنش نیمه‌حساس و نیمه‌مقاوم شناسایی شدند. در مرحله گیاهچه‌ای، 46 ژنوتیپ حساس به بیماری بودند که در مرحله گیاه بالغ مقاومت نشان دادند. برخی از ژنوتیپ ها از افغانستان، آذربایجان، چین و ازبکستان به تمام جدایه‌ها مقاوم بودند که می‌توان از آن ها به عنوان منابع ژنتیکی مناسب برای مقاومت به بیماری زنگ برگ در به نژادی گندم‌های زراعی بهره گرفت.

identification of resistance sources for brown rust disease (puccinia recondiata f. sp. tritici eriksson) in aegilops tauschii accessions

identification of resistance gene sources in seedling and adult plant stages is important to developing durable wheat cultivars. in this study, 100 genotypes of aegilops tauschii, collected from natural habitats were evaluated in the experimental field of the iraqi-mahaleh, gorgan. seeds were planted on one meter length lines and inoculated with golestan leaf rust pathotypes in a randomized complete block design with three replications. the reaction of genotypes was also evaluated in greenhouse, by six iranian pathotypes based on a completely randomized design with two replications in seed and plant improvement institute (spii). to evaluate resistance in filed, we used infection type, audpc, final disease severity and coefficient of infection indices. the results showed that in greenhouse, the frequency of resistant, moderately resistant, moderately susceptible and susceptible genotypes were 7, 13, 13 and 67 percent, respectively. in field, the regarding frequencies were 14, 49, 7 and 30 percent. the correlation coefficient between final severity of infection, with the values of coefficient of infection and area under the disease progress curve, were 0.97 and 0.95, respectively. accordingly, 57 genotypes with the desired characteristics, namely final infection intensity of 3.5-40, infection coefficient of 1.4-30 and raudpc, 1-32% were identified with ms and mr responses for resistance. forty-six genotypes were susceptible in seedling stage and resistant in adult plant stage. some genotypes originated from afghanistan, azerbaijan, china and uzbekistan were resistant to all isolates which could be considered as appropriate sources of resistance to leaf rust disease for breeding of cultivated wheat species.