اثر آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد، کارایی مصرف نهاده‌ها و کیفیت دانه ارقام کنجد

به منظور بررسی پاسخ کمی و کیفی سه رقم کنجد (.sesamum indicum l) به تیمارهای مختلف آبیاری و کودی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج طی سال های 1396 و 1397 انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت های خرد شده - فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل رژیم کم آبیاری و آبیاری کامل درکرت های اصلی و فاکتوریل مقادیر مختلف نیتروژن و ارقام کنجد در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در شرایط آبیاری کامل، کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در مقایسه با عدم کاربرد آن، عملکرد دانه کنجد را 83 درصد افزایش داد؛ در مقابل، این افزایش عملکرد در پاسخ به کاربرد نیتروژن در تیمار کم آبیاری، 40 درصد بود. نتایج همچنین نشان داد که بیشترین مقدار کارایی مصرف آب در تیمار آبیاری کامل و کم آبیاری به‌ترتیب از ارقام اولتان و دشتستان 2 با دریافت 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به‌دست آمد. همچنین نتایج حاکی از آن است که رقم دشتستان 2 بیشترین (51 درصد) و رقم ناز تک شاخه کمترین (47 درصد) محتوی روغن دانه را دارا بودند. نتایج نشان داد در تیمار آبیاری کامل، کاربرد کود نیتروژنی برای هر سه رقم قابل توجیه است؛ در مقابل در شرایط کم آبیاری در هیچکدام از ارقام، عملکرد دانه بالاتر از 500 کیلوگرم در هکتار حتی با مصرف مقادیر بالای نیتروژن (60 و 120 کیلوگرم در هکتار) به‌دست نیامد.

effect of irrigation and nitrogen fertilizer on yield, inputs use efficiency and seed quality of sesame cultivars

in order to investigate the quantitative and qualitative response of three sesame cultivars (sesamum indicum l.) to different irrigation and fertilizer treatments, an experiment was conducted in the research farm of seed and plant improvement institute, karaj, during 2016 and 2017. the experiment was performed as split-factorial plots in a randomized complete block design with three replications. irrigation treatments at two levels (low and full irrigation) were the main plots and factorial plots with different amounts of nitrogen and sesame cultivars were the subplots. the results showed that in full irrigation conditions, application of 120 kg n ha-1 increased sesame seed yield by 83% compared to non-application. in contrast, this increase in yield in response to the application of nitrogen in low irrigation treatment was 40%. the results also showed that the highest water use efficiency in full and low irrigations was obtained from oltan and dashtestan 2 cultivars with 120 kg n ha-1, respectively. dashtestan 2 cultivar had the highest (51%) and naz single-branched cultivar had the lowest (47%) oil content. in general, the results showed that in full irrigation treatment, nitrogen fertilizer application for all three cultivars can be justified; in contrast, in low irrigation conditions and none of the cultivars, grain yield higher than 500 kg n ha-1 was not achieved even with high amounts of nitrogen (60 and 120 kg n ha-1).