ارزیابی تنوع فنوتیپی، تفکیک متجاوز و روابط صفات آگرو-مورفولوژیک در جمعیت حاصل از تلاقی ارقام برنج ایرانی

به‌ منظور تسهیل در امر گزینش ژنوتیپ‌های جدید، ارزیابی تنوع و تحلیل روابط بین صفات موثر بر عملکرد دانه برنج در جمعیت‌های f2 حاصل از تلاقی رقم عنبربو به ‌عنوان والد مادری با ارقام پاکوتاه و پرمحصول شفق و نجفی به‌عنوان والد پدری، 450 ژنوتیپ (240 ژنوتیپ از تلاقی عنبربو ×نجفی و تعداد210 ژنوتیپ از تلاقی عنبربو ×شفق)، همراه با ژنوتیپ‌های والدی در گلخانه کاشته شدند و عملکرد دانه به همراه 16 صفت مختلف زراعی دیگر بررسی شد. با مقایسه آماره‌های توصیفی برآورد شده از ژنوتیپ‌های والدی و نتاج f2حاصل از آن‌ها، تفکیک متجاوز برای صفات مختلف برآود شد. همبستگی ساده صفات وزن خشک خوشه‌، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در خوشه، شاخص برداشت، وزن صد دانه، ارتفاع، طول خوشه و طول پدانکل با عملکرد دانه مثبت و معنی‌دار بود. به‌منظور گزینش صفات توجیه‌کننده عملکرد دانه، تجزیه رگرسیون گام به گام انجام شد و صفات وزن خشک خوشه، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، تعداد دانه در خوشه، فاصله گره اول تا گره دوم ساقه و فاصله طوقه تا اولین گره، به‌عنوان موثرترین صفات بر عملکرد دانه وارد مدل شدند. تجزیه ضریب مسیر نشان داد که بیشترین اثرات مستقیم و مثبت، به ترتیب به صفات تعداد دانه در بوته (0.834)، وزن صد دانه (0.348) و وزن خشک خوشه‌ (0.122) تعلق داشت. در این تحقیق، صفات تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه و وزن خشک خوشه‌ که به‌عنوان شاخص‌های انتخاب برای بهبود عملکرد دانه در برنج شناسایی شدند، به‌منظور استفاده در پروژه‌های اصلاحی برنج توصیه می‌شوند. با توجه به تنوع فنوتیپی ایجاد شده در بین نتاج f2 برای صفات مختلف (دامنه تغییرات و ضریب تغییرات بالا) در این تحقیق و بکارگیری تفکیک یافته‌های مطلوب در برنامه‌های به‌نژادی، می‌توان در نسل‌های بعد به ارقامی با خصوصیات مورد نظر و افزایش عملکرد دست یافت.

Evaluation of phenotypic diversity, transgressive segregation and agro- morphological trait relations in generated populations from cross-breeding of Iranian rice cultivars

In order to facilitate the selection of new genotypes, diversity evaluation and analysis of relationships of effective traits on grain yield of rice in F2 populations produced by crossing of Anbarbo cultivar as mother parent with semi dwarf and highly produced by Shafagh and Najafi as paternal parents, 450 F2genotypes with three control varieties (Anbarbo, Shafagh and Najafi) were evaluated and grain yield and 16 different agronomic traits were investigated. By comparing the descriptive statistics of the parental cultivars and the resulting F2 progenies, positive and negative transgressive segregation was observed for most traits such as yield, harvest index, peduncle length and number of fertile tillers. Dry weight of panicle, number of grains per plant, biological yield, number of fertile tillers and grain per panicle, harvest index, 100-grain weight, height, panicle length and peduncle length had positive and significant correlations with grain yield. To select grain yield justifying traits, stepwise regression analysis was performed and dry weight of panicle ,number of grain per plant, 100-grain weight, number of grains per panicle, first and second internode lengths were introduced into the model as the most effective traits on grain yield. Path coefficient analysis showed that the most direct and positive affecting traits were number of grains per plant (0.834), 100-grain weight (0.348) and dry weight of panicle (0.122), respectively. In this research, grain number per plant, 100-grain weight and dry weight of panicle were identified as selection indexes for improving grain yield in rice and recommended for use in rice modification projects. According to the phenotypic variation observed among F2 progenies for different traits (variation range and coefficient of variation) in this study and applying the desired segregation in breeding programs, it could be achieved new lines with the desired characteristics and increased yield in later generations.