ارزیابی مناطق مستعد کشت گندم آبی از نظر هزینه‌های اقتصادی و کاهش مصرف آب در شهرستان های استان آذربایجان‌غربی

به‌ منظور بررسی مناطق مستعد کشت گندم آبی استان آذربایجان غربی با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، عملکرد و مقدار آب مصرفی و قابل صرفه جویی در سامانه های مختلف آبیاری (سنتی و مدرن)، آزمایشی در سال 1396 در قالب طرح آشیانه ای انجام شد. از 17 شهرستان استان و در هر شهرستان بسته به اقلیم، از سه روستا و در هر روستا به صورت تصادفی، از سه زارع، پرسشنامه تکمیل و نمونه برداری لازم انجام شد.صفات اندازه گیری شده از هر مزرعه شامل هزینه تولید، درآمد محصول، سود خالص، آب مصرفی به روش آبیاری سنتی و مدرن، آب صرفه جویی شده با آبیاری مدرن، عملکرد محصول و کارآیی مصرف آب به روش آبیاری سنتی و مدرن بود. نتایج نشان داد که شهرستان نقده در بین شهرستان های استان، بالاترین مقدار سود خالص (64.56 میلیون ریال در هکتار) و عملکرد محصول (4986.67 کیلوگرم در هکتار) را داشت و شهرستان چایپاره، بیشترین کارآیی مصرف آب به روش مدرن (2.2 کیلوگرم بر متر مکعب) و از طرفی کمترین مقدار آب مصرفی به روش سنتی و مدرن در استفاده از ارقام مقاوم به خشکی گندم را نشان داد. همچنین افزایش 106 تا 152 درصدی شاخص کارآیی مصرف آب، به ترتیب در شهرستان های ماکو و نقده در آبیاری مدرن نسبت به آبیاری سنتی مشاهده شد. به ‌نظر می رسد با توجه به کم بودن منابع آب موجود در منطقه،به ‌جای افزایش سطح زیرکشت که سبب افزایش مصرف آب می شود،بهتراست ازمیزان آن کاست و بخش بیشتری ازمنابع آب موجود را به محیط زیست و به خصوص دریاچه ارومیه اختصاص داد و از طرفی، استفاده از آبیاری مدرن و کشت گندم‌های مقاوم به کم آبی در زمینه افزایش کارآیی مصرف آب کارگشا باشد؛ همچنین شهرستان های نقده و چایپاره، به عنوان مناطق مستعد برای کشت گندم آبی در این استان بودند.

Evaluation of relevant areas of wheat cultivation with priority of reduction in water use in West Azerbaijan Province

In order to identify the relevant areas of wheat cultivation in the West Azarbayjan province, considering the economic costs, yield and water use efficiency (WUE) in various irrigation systems (such as traditional and modern methods), 17 counties (depending on the climatic conditions), 3 villages per county and fields of three farmers per village were visited, and the prepared questionnaires were completed and samples were taken in 2017. The measured traits from each field were included cost of production, production and net incomes, used water in traditional and modern irrigations, yield and water use efficiency in traditional and modern irrigation. The results showed that among the counties of the province, Naghadeh had the highest net income (64.56 million Rials/ ha) and yield (4986.67 kg/ ha) and Chaypareh had the highest water use efficiency in modern system of irrigation (2.2 kg/ m3) and the least amount of water used in both irrigation systems (traditional and modern) was shown in resistant cultivars of wheat. An increase of 106% to 152% of water use efficiency index was observed in Maku and Naghadeh in modern irrigation compared to traditional irrigation. Due to the lack of available water resources in the province, it seems that it is better to reducin area of cultivation and provide more of the available water resources to environment, especially Urmia Lake, instead of increasing the cultivation area. The relevant areas of wheat cultivation in the West Azarbayjan province were Naghadeh and Chaypareh cities.