ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیک ارقام قدیمی و جدید جو (hordeum vulgare l.) مناطق معتدل و تریتیکاله (triticosecale wittmack) جهت کشت در استان البرز

آزمایشی دو ساله در مزرعه‌ تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی هسته‌ای سازمان انرژی اتمی کرج (سال زراعی 94-1393) و مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج (سال زراعی 96-1395)، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 14 رقم جو و دو رقم تریتیکاله بود. در ارقام جو و تریتیکاله، تفاوت تمام صفات مورد مطالعه کاملاً معنی‌دار بود. ارقام فجر 30، ریحان 03 و رقم اصلاح شده با دانش هسته‌ای رودشت که از جمله ارقام جدید، شش ردیفه و پاکوتاه بودند، نسبت به سایر ارقام از نظر عملکرد دانه و زیستی، شاخص برداشت و بسیاری از صفات مورفولوژیک برتری داشتند و احتمالاً برای کشت در استان البرز مناسب‌تر بودند. ارقام تریتیکاله نیز از لحاظ عملکردی نسبت به اکثر ارقام جو برتری داشتند. در ارقام جدید جو، افزایش صفات عملکرد دانه، تعداد پنجه بارور در بوته، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد پنجه‌ بارور و کاهش ارتفاع بوته، باعث بهبود شاخص برداشت شد. در ارقام تریتیکاله، افزایش توام عملکردهای زیستی و دانه به‌تبع افزایش تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، طول اندام‌های سنبله و دمگل، موجب افزایش شاخص برداشت ارقام شد. با توجه به گروه‌بندی ارقام پرمحصول فجر 30، ریحان 03، رودشت و ارقام تریتیکاله در کلاسترهای مجزا در فاصله اقلیدسی 10 و نظر به این‌که ارقام مذکور دارای صفات مناسب مرتبط با عملکرد بودند، بنابراینمی‌توان از ترکیب این ارقام با یکدیگر و با ارقام کم محصول به‌عنوان والدین در برنامه‌های به‌نژادی، جهت تولید ارقام با خصوصیات مناسب ترکیبی و برتر از والدین بهره جست.

Evaluation of morphological traits, yield and its components of some new and old barley (Hordeum vulgare L.) and triticale (Triticosecale wittmack) cultivars of temperate zone in Alborz province

A two-year experiment was conducted as completely randomized block design with three replicates on the field conditions, at the Agricultural Research Institute of Atomic Energy Organization in Karaj (2014-2015) and Agricultural Research Station of the College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran in Karaj (2016-2017). Treatments included 14 barley and two triticale cultivars. Based on the results, there were significant differences between measured traits in the most of the studied cultivars. In both years of the experiment, the newer, six rows and dwarf cultivars (Fajr 30 and Reyhan 03) and Roudasht (improved with gamma-irradiated) had higher grain and biological yields and harvest index and more essential morphological traits than older cultivars and they were more suitable for cultivation in Alborz province. Result also showed that in most traits, triticale cultivars (Sanabad and Joualino) had considerable advantage over barley cultivars in case of most traits. Therefore, it can be considered as an alternative or complementary plant for providing human food as well as livestock feed in Alborz province. In the new barley cultivars, grain yield and the number of fertile tiller in plant and spikes per unite area increase and a plant height decrease improved the harvest index. Therefore, in the triticale cultivars, both biological and grain yields increases, followed by an increase in the number of seeds per spike, 1000 seed weight, plant height and spike and peduncle lengths, improved the harvest index. Due to the grouping of high yielding cultivars (Fajr 30, Reyhan 03, Roudasht) and triticale cultivars in separate clusters at Euclidean distance 10, and considering that these cultivars had suitable traits related to yield, so it could be cross these cultivars with low yield cultivars as parents in breeding programs to introduce cultivars with suitable crossing characteristics and better than parrents.