مطالعه عملکرد و اجزای آن در کنجد با استفاده از تجزیه دای‏آلل در شرایط آب و هوایی بیرجند

شناخت و درک صحیح نوع کنترل ژنتیکی صفات، قابلیت ترکیب‏پذیری و ساختار ژنتیکی، ارتباط مستقیمی با موفقیت برنامه‏های به‏نژادی دارد. در این راستا، آزمایشی به صورت دای آلل یک طرفه هفت در هفت در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. صفات ارتفاع بوته، ارتفاع تا اولین کپسول، تعداد روز تا 50 و 90 درصد گلدهی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد روز تا رسیدن فیزیولوژیک، تعداد شاخه فرعی، تعداد و طول برگ، وزن هزار دانه، وزن، طول و عرض کپسول، میزان کلروفیل a، b وکل، عملکرد بیولوژیک واقتصادی، شاخص برداشت، درصد روغن و درصد پروتئین اندازه گیری شد. تجزیه واریانس، بیانگر تفاوت معنی‏دار بین ژنوتیپ‌ها بود. تجزیه دای‏آلل نشان داد که واریانس افزایشی برای کلیه صفات و واریانس غیرافزایشی در تمامی صفات، بجز ارتفاع تا اولین کپسول میوه‏دهنده معنی‏دار بود. رقم اولتان، و ژنوتیپ‌ اردستان، به‌ترتیب بهترین و بدترین ژنوتیپ‌ها از حیث ترکیب‏پذیری عمومی ‏بودند. در اکثر صفات، دورگ سبزوار×ts-3 و سبزوار×فارس به‌عنوان بهترین دورگ عمل کردند. وراثت‏پذیری عمومی بین حداقل 0/90 برای عملکرد بیولوژیک تا حداکثر0/96 برای تعداد شاخه فرعی و وراثت‏پذیری خصوصی، بین حداقل 0/36 برای تعداد شاخه فرعی تا حداکثر 0/95 برای شاخص برداشت متغیر بود. تجزیه واریانس به روش هیمن، نتایج حاصل از تجزیه گریفینگ را تایید نمود.

Genetic study of the yield and its components in sesame using the diallel analysis in Birjand region

Recognition and understanding the genetic control of traits, combining ability and genetic structure are directly related to the success of breeding programs. For this purpose, a 7 × 7 one-way diallel design was conducted in a randomized complete block design with three replications. The measured traits were included plant height, height to the first capsule, number of days to 50% and 90% of flowering, number of capsules per plant, number of seeds per capsule, number of days to physiological ripening, number of branches, leaves number and length, 1000-seeds weight, capsule weight, length and width, chlorophyll a, b and total chlorophyll, biological andeconomic yields, harvest index, oil and protein percentage. Analysis of variance showed that there was a significant difference between genotypes and diallel analysis showed that the additive variance of all traits and dominant variance of all traits except height to the first fruit-bearing capsule were significant. The oltan cultivar was the best and Ardestan genotype was the worst genotype in terms of general combining ability. Sabzevar×TS-3 and Sirjan×Fars were the best hybrids in most traits. The general heritability was between 0.90 to 0.96 for biologic yield and number of branches, respectively and narrow heritability was between 0.36 to 0.91 for the number of branches and harvest index, respectively. The analysis of variance by Hayman method confirmed the results of Griffing analysis.