بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس برخی از گونه‌های بومادران (achillea spp.) متعلق به نواحی مختلف ایران

بذرهای 10 گونه مختلف گیاه بومادران برگرفته از نواحی جغرافیایی مختلف ایران در گلخانه باغ گیاهان داروییِ همدان (سال زراعی 1396-1397) کشت شده و در ادامه تنوع فیتوشیمیایی اسانس حاصل از هر گونه در دو مرحله قبل (سال اول) و پس از گلدهی (سال دوم) با gc-ms مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله قبل از گلدهی، 27 متابولیت گزارش شد و ترکیبات غالب (با فراوانی بیشتر از 10 درصد) بصورت 1,8-cineol، artemesia alcohol، artemesia ketone، camphor، germacrene-d، linalool، terpineol و nerolidol گزارش شدند. بیشترین میزان 1,8-cineole در گونه‌های a. alepica، a. eriophora، a. biberstinii ، a. filipendula و a. nobilis بدست آمد و دو گونه a. alepica، و a. eriophora نیز بیشترین مقدار camphor را نشان دادند. همچنین، در این تحقیق برای اولین بار ماده ارزشمند germacrene d در دو گونه a. tenuifolia و a. wilhelmsii به ترتیب با فراوانی 43/19 و 47/03 درصد گزارش گردید. در مرحله بعد از گلدهی، 78 متابولیت بدست آمد و ترکیبات غالب بصورت camphor، cubenol، chamazulene، eucalyptol، germacrene d، sabinol، trans-nerolidol، و نهایتا 2-cyclohexen-1-ol, 1-methyl-4-(1-methylethyl)-, cis- گزارش شدند. درضمن، با توجه به نتایج تجزیه کلاستر و pca، تمامی 10 گونه مورد مطالعه با توجه به داده‌های فیتوشیمیایی قبل و بعد از گلدهی به ترتیب در سه و چهار گروه مجزا قرار گرفتند. نهایتا، نتایج این تحقیق نشان داد که تفاوت در نوع ترکیب شیمیایی اسانس بومادران به فاکتورهایی مختلفی بستگی دارد، و اینکه در بین گونه‌های مختلف بومادران بومی ایران تنوع بین گونه‌ای نسبتا بالایی از لحاظ تولید انواع متابولیت‌های ثانویه وجود دارد. با توجه به این که در هر مرحله، برخی ترکیبات غالب هستند، بنابراین بسته هدف و نوع ترکیب مورد نظر برای استفاده، می توان یکی از دو مرحله را توصیه نمود.

Evaluation of phytochemical variation in the essential oils of Yarrow (Achillea spp.) from different regions of Iran

Here, the seeds of 10 different species of the Yarrow (Achillea spp.) originated from geographically different regions of Iran were planted in the greenhouse of medicinal garden of Hamedan (2017-2018), and subsequently phytochemical variation of the essential oils of each individual species collected before and after flowering were assessed using GS-MS. Before flowering, overall, 27 metabolites were detected, among which 1,8-cineol, artemesia alcohol, artemesia ketone, camphor, germacrene-D, linalool, Terpineol and nerolidol were the superior. The maximum amounts of 1,8-cineol was observed in A. alepica, A. eriophora, A. biberstinii, A. filipendula, and A. nobilis, while both A. alepica and A. eriophora contained the highest amounts of camphor. Meanwhile, here, the maximum amounts of Germacrene D were acquired in A. tenuifolia (43.19%) and A. wilhelmsii (47.03%). Upon flowering, overall, 78 metabolites were detected, among which Cubenol, Eucalyptol, Camphor, germacrene-D, sabinol, trans-Nerolidol, Chamazulene, Chamazulene, and 2-Cyclohexen-1-ol, 1-methyl-4-(1-methylethyl)-, cis- were the superior. Based on cluster analysis and PCA constructed by the metabolite data of before and after flowering, all the 10 species of the genus Achillea were respectively grouped into three and four distinguished categories. Lastly, the results indicated that both quantity and quality of chemical composition of yarrow essential oils could be influenced by species under study, various growth and development stages, genetic background and possibly geographical/climatological factors, and that there is an acceptable phytochemical variation among them.