ارزیابی ویژگی‌های رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد گندم و جو در شرایط تنش‌‌های آبی و نیتروژن

تنش آبی و نیتروژن، از مهم‌ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد گندم محسوب می شوند. به‌منظور بررسی تاثیر تنش آبی و نیتروژن بر برخی صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم (triticum aestivum l.) و جو (hordeum vulgare l.) و تعیین صفات موثر بر عملکرد، پژوهشی به صورت طرح کرت های خردشده – فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 96-1395، در مزرعة تحقیقاتی دانشکدة کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج اجرا شد. عامل اصلی، تنش آبی در دو سطحِ عدم تنش و 40 درصد نیاز آبی و عامل فرعی، ترکیب فاکتوریل کود نیتروژنی در دو سطح (200 و صفر کیلوگرم اوره در هکتار) و رقم های گندم (سیوند و پیشتاز) و جو (فجر 30) بودند. تنش آبی و نیتروژن، باعث کاهش کلیه صفات از جمله کاهش 50 درصدی در عملکرد دانه شدند. در شرایط تنش آبی، بیشترین همبستگی بین عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله، وزن خشک سنبله و ارتفاع بوته و بالاتر از 75 درصد به دست آمد. تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که در شرایط آبیاری، پنج متغیر  و در شرایط تنش، سه متغیر به صورت معنی داری تغییرات عملکرد را توجیه می کنند. تجزیه به عامل ها مشخص کرد که عامل ها در شرایط عادی، 98.4 درصد و در شرایط تنش، 99.5درصد از تغییرات کل واریانس را توجیه کرد. نتایج نشان داد که عملکرد بیولوژیک، بیشترین نقش را در افزایش عملکرد دانه در دو شرایط تنش و عدم تنش داشته است؛ از این رو می تواند به عنوان نشانگری برای عملکرد در دو شرایط استفاده شود.

Evaluation the growth characteristics, yield and yield components of wheat and barley under water and nitrogen stress conditions

Water and nitrogen stress are among the most important factors that reduce wheat yield. To study the effect of water and nitrogen stress on some morphological traits, grain yield and yield components of wheat (Triticum aestivum L.) and barley (Hordeum vulgare L.) and determination the effective traits on yield, a split-plot factorial field experiment was carried out at Research Field of the School of Agricultural and Natural Resources University of Tehran, Karaj, in 2016-2017, in a randomized complete blocks design with 3 replications.The main factor was water stress at two levels, (No water stress and 40% of water requirement) and the sub factors included the combination of nitrogen fertilizer at two levels (0 and 200 kgha-1 of N) and wheat (Sivand and Pishtaz) and barley (Fajr 30) cultivars. Water and nitrogen stress reduced all traits such as 50 percent reduction in grain yield. In terms of water stress, the highest correlation was observed between grain yield and biological yield, peduncle length, number of grain per spike, spike dry weight and plant (more than 75%). Stepwise regression showed 5 and 3 varialbles significantly explain the variation of yield under normal irrigation stress conditions, respectively. Results of factor analysis revealed that factors justified 98.4% and 99.5% of total variance variation under normal and stress conditions, respectively .According to the results, biological yield was the most effective variable on grain yield under water and non-stress conditions; therefore, it could be used as a marker for yield.