تاثیر تنش گرمای انتهای فصل بر دانه گرده و توان دانه‌بندی ژنوتیپ‌های جو (hordeum vulgar l.)

در این پژوهش، اثر تیمارهای مختلف دمایی شامل 25 (شاهد)، 30، 35، 40 و 50 درجه سانتی‌گراد بر مورفولوژی دانه گرده، جوانه‌زنی و رشد لوله گرده در شرایط آزمایشگاهی و نیز تاثیر تنش گرمای انتهای فصل در طی کشت تاخیری بر تعداد دانه گرده در سنبله، عملکرد دانه و اجزای عملکرد 10 رقم جو در شرایط مزرعه‌ای شهرستان اهواز مورد بررسی قرار گرفت. با افزایش دما، جوانه‌زنی و طول لوله گرده همه ژنوتیپ‌ها به شدت کاهش یافت. در دمای 50 درجه سانتی‌گراد این کاهش به طور متوسط 72 و 60 درصد برای جوانه‌زنی و طول لوله گرده برآورد گردید. ژنوتیپ‌های مختلف، پاسخ متفاوتی به تیمارهای دمایی از نظر جوانه‌زنی و طول لوله گرده نشان دادند که بیانگر تفاوت بین ارقام از نظر تحمل به گرما بود. بر اساس شاخص پاسخ تنش کل (tsri) در شرایط آزمایشگاهی، ارقام به سه گروه متحمل (جنوب، ریحان03، زهک، نصرت و خرم)، نیمه‌حساس (یوسف، ایذه و ماهور) و حساس (نیمروز و آبیدر) طبقه بندی شدند. مشاهدات صورت گرفته به کمک میکروسکوپ الکترونی نگاره نشان داد که تنش گرما باعث تغییر مورفولوژی و ساختار منظم و خاص دانه گرده‌ شد بطوری‌که برآمدگی‌ها و چین‌خوردگی‌های لایه اگزین دانه گرده تغییر یافت و در دماهای بالا تزئینات سطح اگزین دانه‌ گرده از بین رفت. تنش گرما سبب کاهش تعداد دانه گرده در سنبله (90 درصد)، عملکرد دانه (42 درصد) و سایر اجزای عملکرد گردید. براساس یافته‌های این پژوهش، مطالعه دانه گرده، اطلاعات مفیدی برای تسهیل و تسریع در غربالگری ژنوتیپ‌های جو متحمل به گرما و شناسایی مکانیزیم‌های افزایش تحمل به گرما در برنامه‌های به نژادی مناطق گرم فراهم می‌سازد.

The effects of terminal heat stress on pollen and ability of seed setting in barley genotypes (Hordeum vulgare L.)

In this research, the effects of different temperatures treatments including (25 (control), 30, 35, 40 and 50 0C) on pollen germination, pollen tube growth, and pollen morphology were investigated in vitro, and also the effect of late sowing date as heat stress on the number of pollen, also yield and yield components of 10 barley genotype was evaluated in field condition. At 50 0C this decrease was 72 and 60% for germination and length of pollen tube on average. High temperature significantly decreased pollen germination and pollen tube length in all genotypes. Genotypes showed different responses to temperature treatments, indicating different levels of tolerance among genotypes. In vitro, genotypes were divided into three groups according to the TSRI index as tolerant (Jounob, Reyhan 03, Zehak, Nosrat, Khoram), semi-sensitive (Yousef, Izeh, and Mahour) and sensitive (Abidar and Nimrooz) genotypes. Heat stress influenced pollen morphological aberrations, so that high temperature was removed the ornamentation of axin surface. Heat stress led to a decrease in the number of pollen grains per spike (90 %), yield and yield components (40%). These approaches showed that pollen performance may provide useful information to facilitate the investigation of heat-tolerant genotypes in breeding programs suitable for warm climates.