تجزیه علیت صفات موثر بر عملکرد روغن و پروتئین در ژنوتیپ‌های کنجد در شرایط مختلف رطوبتی و استفاده از میکوریزا

به منظور تعیین صفات موثر بر عملکرد روغن و پروتئین و انتخاب ارقام مناسب کنجد در شرایط تلقیح و عدم تلقیح با قارچ های میکوریزا و سطوح مختلف آبیاری، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه ساعتلوی ارومیه در سال زراعی 1394 و 1395 اجرا شد. کرت های اصلی شامل ترکیب عامل a یعنی سه سطح مختلف آبیاری (آبیاری نرمال: آبیاری بعد از 70 میلیمتر تبخیر و تعرق گیاه یا etc، تنش ملایم: آبیاری بعد از 90 میلیمتر etc و تنش شدید: آبیاری بعد از 110 میلیمتر etc) و عامل b یعنی سه سطح تلقیح با قارچ میکوریزا glomus mosseae، تلقیح با قارچ میکوریزا glomus intraradices و عدم تلقیح بودند. کرت های فرعی در برگیرنده عامل c شامل ارقام تجاری کنجد بود. در تجزیه رگرسیون گام به گام، با در نظر گرفتن جداگانه عملکرد روغن و پروتئین به عنوان متغیرهای پاسخ، علاوه بر عملکرد دانه و درصد روغن و درصد پروتئین، صفات متفاوتی در شرایط مختلف میکوریزا و تنش رطوبتی وارد مدل شدند. در تجزیه مسیر (صفات وارد شده در مدل شامل عملکرد دانه، درصد روغن، تعداد دانه در مترمربع، درصد پروتئین، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، عملکرد بیولوژیک، عملکرد پروتئین، وزن 1000 دانه، عملکرد روغن، تعداد شاخه فرعی، ارتفاع بوته، قطر ساقه و درصد کلونیزاسیون ریشه بودند)، در شرایط مختلف آزمایش، بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد روغن و پروتئین، به ترتیب از درصد روغن و درصد پروتئین به‌دست آمد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای به روش وارد، ارقام داراب دو و داراب 14 برای کشت در شرایط مختلف مناسب به نظر می رسید.همچنین دو صفت عملکرد دانه و درصد روغن برای رسیدن به عملکرد روغن بالا و دو صفت عملکرد دانه و درصد پروتئین به عنوان شاخص های گزینشی برای رسیدن به عملکرد پروتئین بالا مناسب به نظر می رسند.

Path analysis of effective traits on oil and protein yield in sesame genotypes under different moisture conditions and mycorrhiza utilization

To determine the traits affecting oil and protein yield and selection of suitable sesame cultivars under inoculum conditions and lack of inoculation with mycorhizal fungi and different levels of irrigation, an experiment was conducted as factorial split plot design with three replications in research farm of Agricultural Research Center (Saatloo station of Urmia) during 2015 2016 cropping seasons. The main plots consisted of factor A: three different levels of irrigations (normal irrigation: irrigation after 70 mm evaporation of crop or ETc, moderate drought stress: irrigation after 90 mm ETc and severe drought stress: irrigation after 110 mm ETc) and factor B: three levels of inoculation: two kinds of mycorrhizal fungi Glomus mosseae, Glomus intraradices and non inoculated (control). Sub plots (factor C) consisted of eight commercial cultivars of sesame. In stepwise regression analysis, regarding oil and protein yield as response variables, in addition to grain yield and oil percentage and protein percentage, different traits were introduced under different conditions of mycorrhiza and water stress conditions. In path analysis (traits entered on the model included seed yield, oil percentage, seeds per square, protein percentage, capsules per plant, seeds per capsule, biological yield, protein yield, 1000 seed weight, oil yield, number of branches, plant height, stem diameter and root colonization) under different experimental conditions, the highest direct effect on oil and protein yield was obtained from oil percentage and protein percentage, respectively. Based on cluster analysis results, the &Darab 2& and &Darab 14& cultivars are suitable for cultivation in different conditions. Also, it sems that seed yield and oil percentage traits to achieve high oil yield and seed yield and protein percentage traits as selective indices to achieve high protein yield suitable.