آسیب شناسی شروح مثنوی از حیث بی توجهی به سنت عرفانی مولانا

جایگاه و اهمیت مثنوی در بیان موضوعات عرفانی و اقبال مخاطبان به آن موجب شد شرح نویسی بر این منظومه‌ی مهم آغاز شود و اندک اندک به عنوان جریانی ادبی عرفانی در زمانها و مناطق گوناگون رواج یابد. شروح مثنوی هر یک با رویکرد و ساختاری متفاوت برای شرح سروده‌های مولانا نگاشته شده‌اند. گرچه این شروح فواید ادبی و عرفانی‌ای دارند اما کاستیهای مهمی نیز در آنها به چشم می‌خورد. از جمله مهمترین این کاستیها بی‌توجهی شارحان به مشرب عرفانی مولاناست. مهمترین نکته در باب مشرب عرفانی مولانا آن است که وی از مشایخ سنت اول عرفانی به شمار می‌رود و بنابراین دیدگاههای وی با ابن عربی که از عرفای سنت دوم است بکلی تفاوت دارد. بر این اساس به کارگیری مبانی و موضوعات سنت دوم برای تبیین آراء و نظریات مولانا مقرون به صواب نمی‌نماید. این مقاله با روشی تازه شروح مثنوی را بررسی و تحلیل کرده و کوشیده است یافته‌هایی تازه در این باب به دست دهد. بر این اساس مهمترین شروح مثنوی از آغاز تا امروز از حیث توجه به مشرب عرفانی مولانا بررسی شده‌اند و آشکار گشته است که تقریبا همه‌ی شروح مرتکب این اشتباه شده‌اند و مشرب عرفانی مولانا را به سنت دوم عرفانی انتساب داده‌اند. البته این شروح در میزان و شیوه‌ی به کار بستن مبانی و موضوعات سنت دوم در شرح مثنوی مختلفند.