مطالعه ی بینامتنی تمثیل در معارف بهاءولد و مثنوی مولانا

معارف بهاءولد یکی از مهمترین آثاری است که بر مثنوی تاثیر شگرفی داشته است و تاکنون دربارۀ برخی از وجوه این تاثیرگذاری مطالعه نشده است؛ تمثیل از این جمله است. در این تحقیق ضمن لحاظ نظریۀ بینامتنیّت، تاثیرگذاری معارف بر مثنوی بررسی شده است وبرای دقت نتایج، از نرم‌افزارهای عرفان 3 و مثنوی نور نیز بهره گرفته شده است. تطبیق شواهد نشان می‌دهد که مولانا در مقولۀ تمثیل از جنبه‌های گوناگونی از بهاءولد متاثر بوده‌است؛ نخست اینکه در معارف و مثنوی نگرش فلسفی مشترکی به مقولۀ تمثیل وجود دارد. دیگر این‌که از نظر ساختاری، شیوۀ «تمثیل‌های پیاپی» و مبتنی بر «تداعی» در هر دو اثر به کار رفته است. همچنین، بنیاد تمثیل‌های مشترک هر دو اثر بر دو گونه گزارۀ تعلیمی و تعلیمی فلسفی است. بررسی شیوۀ استدلال در این دو اثر نشان می‌دهد که در گزار‌ه‌های تعلیمی فلسفی، شبکۀ استدلال گسترده‌تر است و تمثیل‌های اخلاقی با گزاره‌ای که به یکی از موضوعات انسان و درون او مرتبط است، آغاز می‌شود و نتیجۀ آن‌ها اثبات یکی از موازین حِکمی و تربیتی انسان است، اما در تمثیل نوع دوم، مقدمه یا گزاره شامل حُکمی دربارۀ هستی یا عناصر هستی است و بر قاعده‌ای کلّی تاکید دارد و به کمک آن قاعده، سرنوشت و هدف انسان نیز تبیین شده است. از این نظر می‌توان تمثیل‌های نوع اول را تعلیمی و نوع دوم را باورساز و نمایشگر جهان‌بینی و دورنمایی دانست که گوینده سعی دارد بر اساس آن مخاطب را اقناع کند.

An Intertextuality Study of Bahavald Maaref and Rumi's Masnavi

One of the primary texts exerting influence on Masnavi is Bahavalad's Maaref. Yet, it has remained underexplored in many aspects, one among which is allegory. This study after a brief account of the intertextuality theory, probes into the influence of Bahavalad's Maaref on Masnavi. It was found that Rumi had been influenced by Bahavalad in a variety of ways, chief among them being allegory. Rumi has expanded upon the allegory series method and has founded his stories on it. In both works, allegory is based on two types of propositions: pedagogical and philosophicalpedagogical. Since allegory is a kind of reasoning, it can also be observed from this perspective. The examination of the methods of reasoning in the two works shows that in the philosophicalpedagogical type of allegory, the network of reasoning is more extensive. This study also shows that the allegories dealing with morality begin with one of the issues that is related to man and his inner world. These morality allegories aim at proving either pedagogical or educational principles with regard to human beings. The pedagogical allegories, however, is found upon a proposition that is about existence or about the elements of existence emphasizing a universal or inclusively general rule to help human destiny as well as his purpose. Consequently, the first type of allegory can be called pedagogical and the second type pedagogicalideological referring to an ideology and ideological horizon by which the speaker tries to satisfy the audience.