تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در اشعار سیاسی ملک الشعرا بهار از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی

تحلیل انتقادی گفتمان به عنوان رویکردی نوین در تحلیل متن و گفتمان معتقد است که هیچ گفتمانی خالی از ایدئولوژی نیست و تلاش می‌کند که روابط پنهان قدرت، نابرابری اجتماعی و سوء استفاده از قدرت را در گفتمان‌ها برملا کند. تحلیل‌گران انتقادی بیشتر بر اساس طبقه‌بندی‌های زبان‌شناختی به تحلیل گفتمان می‌پردازند در حالی که ونلیوون از مولفه‌های جامعه‌شناختی‌معنایی بهره می‌برد. نگارندگان بر آنند که اشعار سیاسی بهار را بر اساس رویکرد ون لیوون مورد بررسی قرار دهند تا مشخص شود که بهار در دوران پرتنش مشروطه چگونه کارگزاران اجتماعی و عاملان عمل را به تصویر می‌کشد. آیا از آنها با صراحت نام می‌برد یا ترجیح می‌دهد پوشیده سخن بگوید. به منظور نیل به هدف تحقیق، نخست ابیات گفتمان مدار با بن مایه‌ی سیاسی انتخاب شد سپس مولفه‌های جامعه‌شناختیمعنایی در هر بیت مشخص گردید. در گام بعدی با محاسبات آماری و طبق بسامد مولفه‌ها، میزان ارجاعات پوشیده و صریح تعیین شد. در نهایت و پس از تحلیل کمی و کیفی نتایج زیر حاصل گردید. نخست آنکه بهار برای بازنمایی فعالان سیاسی و صاحبان قدرت از صریح ترین مولفه‌ها از جمله نام بری و فردی‌سازی استفاده کرده است. دیگر مولفه‌های پرکاربرد عبارتند از ارزش‌گذاری، اشتراکی‌سازی و فعال‌نمایی. بهار دیدگاه خود را نسبت به کارگزاران اجتماعی با به کارگیری مولفه‌ی ارزش‌گذاری بیان کرده است. در اشعار وی بسامد مولفه‌های پوشیده بسیار اندک است که ‌این امر خود شاهدی است بر صراحت بهار در بازنمایی کارگزاران اجتماعی.

A Representation of Social Actors in Bahar Critical Poems Based on Critical Discourse Analysis Approach

Critical Discourse Analysis is an interdisciplinary area of language study which roots in Critical Linguistics.This approach believes that all texts are ideologically loaded. It aims to reveal the hidden power relations, dominance, social inequality and the abuse of power. Most of the critical discourse analysts focus on linguistic realization in analyzing texts while Van Leeuwen introduces a sociosemantic network for representing social actors.This research aims to analyze, based on Van Leeuwen approach, Bahar’s political poems to show how Bahar represented social actors in Mashroote era. Did he represent them explicitly or implicitly? To answer the research question, first of all the discursive political poems were selected, then the sociosemantic categories were counted to define the number of occurrences. The results show that Bahar represented the social actors by applying the explicit categories such as Nomination, Individualization, and Honorification. Appraisement, Collectivization, and Activation are other categories which are applied a lot. Bahar’s ideologies and beliefs organized and controlled the representation of social actors.