نوع ادبی سوگندنامه

سوگندنامه نوع ادبی ویژه‌ای در ادبیات فارسی است. در این نوع ادبی که نمونه‌های فراوانی از آن در دیوانهای شاعران و تذکره‌ها و جُنگ‌ها ضبط شده است، شاعر بر طبق مبانی و اصولی خاص و شناخته شده، می‌کوشد تا با به کارگیری ساختارهایی ویژه و در ضمن قصیده‌ای مدحی، خود را از اتهاماتی که به وی وارد شده است، تبرئه نماید و برای آن ‌که ممدوح، سخن وی را باور کند، پیاپی سوگند‌ می‌خورد. در تحقیقاتی که تاکنون درباره این نوع ادبی منتشر شده است، محقّقان به صرف این که در شعری سوگند آمده باشد؛ آن را سوگندنامه محسوب کرده‌اند، در حالی که آوردن سوگندهای پیاپی در قالب قصیده، مهم‌ترین مشخّصه این نوع ادبی است و اگر چنانکه در ضمن قالبهای شعری دیگری چون قطعه، غزل و مثنوی سوگند آمده باشد، نمی‌توان آن را به معنای دقیق، سوگند نامه خواند. در برخی از جُنگها و دیوانهای شعر، سوگندهای پیاپی را در غیر از قالب قصیده، قسم‌نامه یا قسمیه خوانده‌اند. در این نوشتار تمام نمونه‌های سوگندنامه‌ها را که از آن آگاهی داشته‌ایم، بر اساس سیر تاریخی آنها، از قدیم به جدید گرد آورده‌ایم و قالب، موضوع، درونمایه، ساختار، لحن، مخاطب و مناسبات بینامتنی آنها را بررسی کرده‌ایم.

The Genre of Sogandnameh

Sogandnameh (the book of oaths) is an especial genre in the history of Persian literature. In this genre, of which many examples have been recorded in collections, Tazkarehs and poets’ Divans, on the basis of certain known principles, the poet tries to exonerate himself of charges by using a special structure and panegyric, and he swears to anything coming to his mind in order that the praised person believes his words. In previous studies about this genre, if there is an oath in a poem the researchers have considered that poem as an instance of Sogandnameh whereas using successive oaths in the form of ode is the most important feature of this genre and if it is in other poetic forms like sonnet and Mathnavi, it cannot be considered as a Sogandnameh precisely. In some collections and Divans of poem successive oaths in forms other than ode have been called Qasamnameh or Qasamieh.In this article, all kinds of Sogandnameh which are available and we know them have been collected according to their historical course from the past to the present and their function, form, theme, content, tone, addressee and intertextual relations have been investigated in order to show that this genre is an especial genre.