بررسی روایتی منظوم از پایان زندگی برزو

آوازه و شهرتی که داستان رستم و سهراب در میان مردم داشت و نیز پایان غم‌انگیز این داستان، سبب شد داستان‌هایی به تقلید از آن ساخته شود که برزونامه‌ یکی از آن‌ها است و روایت‌های متعدّدی از آن، به نظم و نثر باقی مانده است. ساختار برزونامه‌ها از نظر ویژگی‌های حماسی، حوادث، قهرمانان داستان با یک‌دیگر تفاوت‌های چشم‌گیری دارد. با بررسی روایت‌های برجای مانده از زندگی برزو، می‌توان حوادث زندگی او را از کودکی تا هنگام مرگ دنبال نمود و به یک طرح کلّی دست یافت. نکته‌ی در خور توجّه این است که در متن برزونامه‌های منظوم موجود، اثری از مرگ برزو نیست و تنها در روایت‌های عامیانه است که می‌توان اشاره‌های متعددی از چگونگی مرگ او به دست آورد. وجه مشترک این روایات این است که برزو پس از مرگ رستم و اغلب در دوران کین‌خواهی بهمن، به دست دیوان کشته می‌شود. یگانه روایت منظومی که از مرگ برزو در دست داریم روایتی است از نبرد او با مهراس دیو که به برخی دست‌نویس‌های شاه‌نامه الحاق شده است. در این مقاله نخست مهم‌ترین پهلوانی‌های برزو را در چهار دسته روایات مجزا که از او برجای مانده است برمی‌شماریم سپس به بررسی روا‌یتی منظوم از پایان زندگی او و زمان احتمالی پیدایش آن می‌پردازیم.