شطح و شیوۀ بیان آن در مثنوی

این پژوهش به منظور بررسی مقولۀ شطح در مثنوی انجام شده ‌است. برای این منظور به شیوۀ تحلیلی توصیفی؛ نخست با مطالعۀ دو کتاب شرح شطحیات و تذکره الاولیاء و برخی از کتب و مقالاتی که به این موضوع پرداخته‌اند، حدود و مصادیق شطح تبیین شده است. سپس با مطالعۀ مثنوی مولانا آن‌چه را که می‌تواند از مصادیق شطح به شمار آید با نمونه‌های روزبهان و عطار مورد تطبیق و تحلیل قرار گرفته است و با توجه به گوناگونی مضامین شطح، ضمن لحاظ بنیان عرفانی آن‌ها، از طریق یک نمودار دایره‌ای پیوند این موضوعات گوناگون نیز با یکدیگر مشخص شده ‌است. این نمودار نشان می‌دهد که پیوند شطحیات مبتنی بر مضمون «فنا و وصال» است و موضوعات شطح در عناوینی مانند محرک وصال، راه وصال، زمینۀ وصال، موانع وصال، نتایج وصال و زبانِ واصلان قابل تقسیم است. این تحقیق هم‌چنین نشان می‌دهد مولانا اغلب مصادیق شطح را در مثنوی مطرح کرده است، اما شیوه بیان او که مبتنی بر تفسیر، قصه و تمثیل است، گفته‌های او را پذیرفتنی کرده‌است. بر اساس این روش، شطحیات تند تغییر ماهیت نمی‌دهند، اما تغییر لحن می‌دهند و مقبول واقع می‌شوند. بالاخره اینکه نباید شطح را منحصراً مقوله‌ای زبانی دانست؛ بلکه بسیاری از شطحیات، رفتاری بودهاند و نوعی هنجارشکنی یا هنجارگریزی اجتماعی به شمار می‌آیند.

Shath (paradoxes inspires) types and manner of expression in the Mathnavi

This study examines the concept of Shath in Masnavi. Utilizing an analyticdescriptive approach and drawing on the relevant literature, including but not limited to Sharhe Shathiyat and Tazkeratololia, we tried to come up with a definition of Shath as well as cases of Shath uses. Next, we examined Masnavi for its uses of Shath, and juxtaposed them with those of Roozbehan and Attar. Moreover, the relationships among the diverse range of topics to which Shath applies and their mystical underpinnings is illustrated using a circle chart. The circle shows that the connecting pattern in this diversity is the notion of #039;fanā and vesāl#039;, which is further divisible to minor concepts such as the incentive for reachig, the reaching hum, the path to reaching, barriers to reaching, and the gains of reaching. Moreover, this study reveals that Rumi, in his Masnavi, has employed Shath in all its manifestations and topics. However, he has tactfully tailored such various uses to the needs of his audience in order to render them more accessible and welcoming. We also postulate that Shath is more than a mere linguistic archetype and that a good number of Shaths are behavioral indicative of social deconstructions or breaking social norms.