بازآفرینی شعر حافظ در شعر معاصر از منظر آشنایی زدایی

آشنایی‌زدایی از مفاهیم کاربردی نقد ادبی فرمالیسم روسی است. بر مبنای این نظریه، کار شاعر یا هنرمند، آشنایی‌زدایی در کلام و شعر است. ازآنجایی‌که کثرت کاربرد، به عادی شدن مسائل زیبایی‌شناسی و بی‌تاثیرشدن لذت شاعرانه‌ی مخاطب منجر می‌شود؛ هنرمند وظیفه دارد با بهره‌گیری از شگردهای زبان شاعرانه، غبار عادت را از کلام و شعر بزداید و به درک عمیق‌تر مخاطب از اثر ادبی و هنری کمک کند. بی‌تردید در عرصه‌ی شعر و ادب، بدون بهره‌گیری از اشعار شاعران پیشین، آفرینش شعری نو امکان‌پذیر نیست. در بازآفرینی سروده‌های متقدمین، ارتباط اجزای ساختار، جنبه‌های ادبیت متن، وجه غالب و برجسته‌سازی موتیف‌های خاص متون کهن دستمایه‌ی شاعران قرار می‌گیرد تا با بیانی دیگر به مضمون‌آفرینی و ترکیب‌سازی واژگانی بپردازند. قرن‌هاست که فرهنگ و ادبیات سرزمین ما، تحت‌تاثیر غزلیات حافظ است. پیوند شعر معاصر با غزلیات حافظ در تمام انواع شعر، سنتی، نیمایی، سپید و گفتار دیده می‌شود. در این پژوهش با رویکرد ساختاری و به شیوه‌ی توصیفی- تحلیلی، آشنایی‌زدایی‌های شعر معاصر از غزلیات حافظ بررسی شده ‌است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که شاعر معاصر در بسیاری موارد با بهره‌گیری از انواع هنجارگریزی، اشعار خواجه را به سبک و سیاق خویش تغییر می‌دهد و با توجه به اهداف شاعرانه‌ی خویش به آشنایی‌زدایی دست می‌زند و گاه به ساخت‌واژگانی تازه می‌پردازد و گاه به مضامین غزلیاتش از زاویه‌ای دیگر می‌نگرد تا ضمن برجسته‌سازی وجوه غالب اشعار حافظ، مخاطب را به شگفتی وادارد. 

recreating hafez’s poetry in contemporary poetry through defamiliarization

 introductiondefamiliarization is a literary term of the russian school of formalism. it was first proposed in 1919 by viktor shkolovsky. formalists believe that de-familiarization is the essence of being literary. this is one of the most important differences between automatic language and poetic language. the artist and the poet have a duty to make comprehension more difficult by de-familiarizing and renewing the meanings of words, thus adding to the audient’s pleasure, literary taste, and surprise.