تناسب آوا و مضمون در غزلیّات هم‏زمینة حافظ و عماد فقیه

درباره‌ی شعر حافظ همواره این مسئله مطرح بوده که علّت محبوبیّت بیشتر شعر او در مقایسه با شعر شاعران هم‏روزگار او پس از آن چیست. عماد فقیه از جمله شاعران هم‏عصر حافظ است که شعرش توجّه حافظ را به خود جلب کرده و حتّی حافظ در استقبال از برخی اشعار وی، غزل‏هایی سروده است؛ امّا شعر عماد فقیه به زیبایی و دلپذیری شعر حافظ نیست. بنابر فرضیه‌ی این پژوهش، یکی از تفاوت‏های غزل حافظ با غزل عماد در جنبه‏های موسیقایی شعر نهفته است. موسیقی از جمله عواملی است که در همان خوانش اوّلیّه‌ی شعر حافظ، هر خواننده‏ای را حتّی بدون درک و دریافت آرایه‏های ادبی و معانی و مفاهیم تخصّصی و فنّی نهفته در آن، مجذوب خود می‏کند. این تفاوت زمانی آشکارتر می‏شود که حافظ اشعاری هم‏زمینه با اشعار عماد فقیه سروده است؛ بنابراین لازم است، موسیقی این‌گونه اشعار سنجیده شود تا بتوانیم فرضیّه‌ی خود را اثبات یا رد کنیم. یکی از جنبه‏های موسیقایی شعر، کاربست واج‏های متناسب با فحوای شعر است. واج و نقش القاگری آن در نظریّه‌ی موسیقی گرامون مطرح شده است. در این پژوهش برآنیم با بهره‏گیری از این نظریّه، به این پرسش پاسخ دهیم که شعر حافظ چه ویژگی‏ها و شاخص‏هایی از نظر آوایی دارد که سبب برتری شعر او بر شعر ‏عماد فقیه گردیده است. به‌همین‌منظور به تحلیل سنجشی ده غزل هم‏زمینه‌ی این دو شاعر به روش توصیفی‌تحلیلی و آماری پرداخته‏ایم. نتیجه‌ی این پژوهش گویای تایید فرضیّه‌ی تحقیق است که به‌طورِ مفصّل به آن پرداخته شده است.

Harmony of phoneme & content in Hafez & Emad’s ghazal

Defamiliarization, is one of the important techniques to escape vulgarity in structure and content of art, which is the tool of the poets’ imagination to receive a distinctive and exciting language and transmits it to the audience. This subject was first introduced by Russian formalists. According to them, repeating of ancient vocabulary affects the text charm and reduce the audience’s interest and highlights defamiliarization requirement. The effects of poetry art are sometimes seen in all Persian poems but in the era of Indian style it is significant because of sonnet passage from glorious era, the effect of repetition and vulgarity on its elements, changing the base and audience of poetry art. Divan’s elements due to belonging to the court and similarity with the classical literature have been used repeatedly by poets but when Indian style emerged it has been repetitive and outdated. Therefore, Indian style poet has tried to keep them fresh with a different techniques such as fantastic attention to the elements detail, create content and using of paradoxical elements as well as the use of them in the alienation of vulgar landmarks. Here, we analyzed the use of these techniques in the Hindi style Ghazal in six topics.