بررسی برخی نکات و اشارات اساطیری، حماسی و فولکلوریک مربوط به اسب در خمسه نظامی گنجوی

اسب در زندگی مردمان کهن اهمیت بسیاری داشته است و همین امر باعث شده تا هاله‌ای از اشارات و ارجاعات فرهنگی پیرامون آن شکل گیرد. در بیشتر شاهکارهای ادبیِ قدیم، اسب نقش و جایگاه ویژه‌ای دارد. ما در جستارِ پیش رو برخی نکات اساطیری، حماسی و داستانی مربوط به اسب در خمسه ی نظامی گنجو‌ی بررسی کرده ایم. آگاهی از این نکته‌ها ما را با ظرایف و دقیقه های داستان‌های کوتاه و بلند نظامی بیشتر آشنا می‌کند. نظامی خودآگاه یا ناخودآگاه در پرداخت شخصیت اسب از اساطیر، آیین‌ها، متون حماسی، افسانه‌ها، باورهای عامیانه،‌ روایت‌های داستانی و تاریخی بهره‌ گرفته‌ و به یاری دانش وسیع خویش در حوزه‌های نمادشناختی، روان‌کاوی و مردم‌شناختی، اسب را به یک دال مرکزی در منظومه‌هایش بدل ساخته ‌است. در این مقاله هفت اشاره ی داستانی واکاوی شده است. در لایه‌های ژرف این اشاره‌های داستانی، عناصری اساطیری حماسی و فولکلوریک جریان دارد. قربانی کردن، خورشیدی‌نژاد بودن، ارتباط با ایزدان آب، پیکرگردانی و کارکرد توتمیک از جمله مباحث مفصلی است که در پیوند با اشاراتِ داستانیِ مربوط به اسب در خمسه ی نظامی طرح‌کرده‌ایم.

Analysis of some of mythological, epic and folkloric themes hints of horse in Nizami Ganjavi’s Khamsa

Analysis of some of mythological, epic and narrative themes hints of horse in Nizami Ganjavi’s Khamsa Abstract Horse has been of great significance for past generations, and thereby is has carried a number of hints as well as cultural references for many centuries. As such, horse has gained important role in all classical literary masterpieces. In this study, some mythological, epic and narrative hints of horse in Nizami Ganjavi’s Khamsa have been examined. Such analysis would help us understand subtleties of the poet’s short and long stories. Relying on his indepth recognition of symbolism, psychology and anthropology, Nizami has turned horse to a central sign in his works. In underlying layers of these narrative indications, some mythological and epic elements are present. Sacrificing, descending from sun, relationship with the god of water, metamorphosis, totemic function are some topics introduced and discussed in the present study. Keywords: horse, motif, mythology, epic, story, Nizami’s Khamsa