بررسی فنا و بقا از منظر سنایی بر مبنای سنت اول عرفانی

فنا و بقا از مهم ترین مباحث سنت اول عرفانی است و در عرفان اسلامی جایگاه ویژه ای دارد و در آثار شعرا و عرفا به شکل های گوناگونی متجلی شده است. هریک از عرفا کوشیده اند تا با استفاده از تجارب شخصی خود به بیان این دو موضوع بپردازند. سنایی، شاعر و عارف بزرگ سده ی ششم هجری، نیز از این امر مستنثنی نیست. این پژوهش، کوشیده تا به بیان فنا و بقا از دیدگاه سنایی بپردازد. در سنت اول عرفانی، انسان و خدا، دو موجود متمایز از یکدیگرند که ذات و صفات و افعال یکی در دیگری فانی می شود. فنا و بقا به دو بخش عمده ی ظاهر و باطن تقسیم بندی شده است. در فنا، عارف از اراده و وجود خود فانی و نیست می شود و پس از آن به حق تعالی باقی می گردد. فنا، مقدمه ای برای دست یافتن به بقاست. بنده به صفات خداوند متصف می شود و به بقای حقیقی دست می یابد. روش تحقیق در این گفتار، اسنادی کتابخانه ای و از نوع توصیفیتحلیلی است. ابتدا مطالب مربوط به فنا و بقا یادداشت برداری، سپس به تفصیل درباره ی آن بحث شد. ارائه ی دیدگاه سنایی درباره ی فنا و بقا، بررسی انواع و اقسام فنا و بقا و درجاتشان، از نوآوری های این پژوهش است. وی از فنا و بقای ظاهر و باطن یاد می کند و برای هرکدام درجاتی را قائل است و بالاترین درجه را فنای ذات بنده و باقی شدن به ذات حق می داند که در آن تمامی حجاب ها از پیش چشم عارف برداشته می شود.

The Study of Perdition and Survival from Sanai’s Point of View Based on the First Mystical Tradition

AbstractPerdition and survival, enjoying a special status in Islamic mysticism, are important issues in the first mystical tradition and are manifested in the works of poets and mystics in various forms. Each of the mystics has tried to express these two issues based on their personal experience. Sanai, the great poet and mystic of the sixth century AH, is no exception. This research has tried to focus on Perdition and survival from Sanai’s point of view. In the first mystical tradition, man and God are two distinct beings whose essence, attributes, and actions dissolve into one another. Perdition and survival are divided in two general categories: inwardness and appearance. In Perdition, the mystic willingly loses his existence and returns to god, the eternal.  Perdition is a prelude to survival. Here, human being is endowed with the attributes of God and achieves true eternal survival. In this research, documentarylibrary and descriptiveanalytical methods were used. First, notes were taken of the issues related to the perdition and survival. Then, they are analyzed and explained. To the best knowledge of the researcher, this is the first time that Sanai’s view on perdition and survival, their types, varieties and status have been scrutinized. He enumerates the perdition and survival of the appearance and interior, assigns degrees to each, and confers the highest degree to the perdition of the essence, being dissolved into the essence of truth. At this stage, all gaps (veils) are removed.