درنگی بر چگونگی پیوند ابیات الحاقی در چاپ‌های سنگی مکتوبات صدی

به باور نسخه‌پژوهان، خوانندگان نسخ خطّی به هنگام مطالعه، اگر روایت‌های دیگری از داستان‌ها و عبارت ها یا اشعاری مرتبط با متن را در ذهن ‌داشتند، آن ها را در حاشیه ی نسخه می‌افزودند. این افزوده‌ها چندی بعد به‌وسیله ی برخی از کاتبان به متن وارد شده است. این تصرّفات را می‌توان به دو دسته ی عمدی و غیرعمدی تقسیم کرد. تصرّفات عمدی معمولاً به دست کاتبانی وارد متن می‌شود که یا نسخه را برای خود می‌نویسند، یا هم نقش کاتب و هم وظیفه ی مصحّح را بر عهده دارند. موضوع اخیر به‌ویژه در چاپ‌های سنگی مکتوبات صدی، مهم ترین اثر فارسی شرف‌الدّین مَنیَری (661 ؟ – 782 ق) نمود یافته است؛ زیرا در چاپ‌های سنگی صد مکتوب، ابیاتی از سوی کاتبان به متن افزوده شده است که در دست‌نویس‌های کهن مکتوبات صدی وجود ندارد. نگارندگان در این نوشتار، ابیات افزوده به متن را شناسایی کرده و سپس چگونگی پیوند آن ها را با مکتوبات صدی نشان داده‌اند. بر این اساس، ابیات الحاقی را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: نخست ابیات سخنورانی که پیش از درگذشت شیخ منیری می‌زیسته‌اند و دیگر، اشعار گویندگانِ پس از شرف‌الدّین و سوم ابیاتی که شاعران آن ها را نمی‌شناسیم. به باور نگارندگان، گذشته از ابیاتی که هیچ پیوندی با متن ندارند، دیگر ابیات افزوده به چاپ‌های سنگی به شش دلیل: 1. تاکید و تایید معنا؛ 2. ایضاح متن؛ 3. تکمیل و تتمیم معنای اشعار؛ 4. برگرداندن منظوم معنا؛ 5. تداعی معانی؛ 6. تمثیل و مثل، با مکتوبات صدی پیوند می‌یابند.

A Review of the Verses added to Maktubat-e- Sadi in Stone Prints

AbstractAs researchers of the handwritten versions assume, reader of such texts tend to attach and add their understanding of the stories, statements or poems in the margin of the texts. Later, these attachments are added to the main text by some writers. These additions are either intentional and unintentional; the former is generally introduced either by those who intend to rewrite the manuscript for themselves or by those who were both writers and correctors of the handwritten texts. This has been manifested in stone prints of the MaktubateSadi as the most important Persian work by Sharaf aldîne Maneri (1263 ? 1380).  In stone prints of this work, the writers have added some verses to the text which have never been in original handwritten versions. The authors of present research have identified the verses added to the main text and indicated how these verses are linked to MaktubateSadi. Accordingly, the attached verses can be divided into three classes: first the verses by lecturers who lived prior to Maneri, second, verses of speakers who lived after Sharaf aldîn and third, verses from some anonymous poets. We assume that irrespective of verses having no links to the main text, other added verses in stone prints are related to the MaktubateSadi for six reasons: 1) emphasizing and confirming meaning, 2) illuminating the Text, 3) completing and complementing the poems’ meanings, 4) rendering the meaning in verse, 5) Meaning interpretation and 6) simile and idiomatic expressions.