وجوه فکری و اجتماعی حملۀ حیدری راجی کرمانی

حمله‌نامه، خرده‌گونه‌ای از حماسه‌ی دینی است که توصیف رشادت‌ها و بیان فضایل اخلاقی علی(ع) محور اصلی محتوای این آثار را تشکیل می‌دهد. حمله‌ی حیدری راجی کرمانی یکی از مصادیق مهم این خرده‌گونه‌ی ادبی است که از قواعد نوع حماسه و خرده‌گونه‌ی حمله‌نامه پیروی می‌کند؛ ولی از جهت محتوا تمایز آشکاری با دیگر مصادیق این نوع دارد. شاعر در این منظومه، افزون‌بر اغراق حماسی مانند رشادت، دلاوری و شکوهمندی، تصویری خداگونه و رازآمیز از حضرت ‌علی(ع) ارائه می‌دهد. این موضوع از یک ‌سو، با اغراق حماسی و از سویی دیگر با عقاید شیعه‌ی اصولی، ناسازگار است. مسئله‌ی اساسی این است که بروز این نوع غلو در حمله‌ی راجی، ریشه در چه عواملی می‌تواند داشته باشد؟این پژوهش سعی دارد با تحلیل وجوه فکری و اعتقادی مسلط بر حمله‌ی راجی و بررسی پیوند آن با جامعه، از زمینه‌ی اجتماعی خلق این اثر پرده برداشته و دلایل موجهی را برای تمایز محتوای غلوآمیز آن از سایر حماسه‌های مذهبی بیابد. برای رسیدن به این مقصود، پس از مطالعه‌ی تطبیقی حمله‌ی راجی با آثار هم‌سنخ، تمایز محتوایی و فکری آن مشخص گردید و سپس ضمن مطالعه‌ی سرگذشت تاریخی بمانعلی راجی و فرقه‌ی شیخیه، مطالب پیش‌گفته با متون شیخیه تطبیق داده شد. در فرجام، این نتیجه حاصل شد که آفریننده‌ی اثر ارتباط آشکاری با پایگاه اجتماعی خود دارد و این عقاید افراطی از طریق فرقه‌ی شیخیه به تفکر بمانعلی راجی کرمانی و اثرش نفوذ کرده است.