واکاوی مقایسه‌ای کهن‌الگوی پیردانا در سه منظومه‌ی منطق‌الطیر، مصیبت‌نامه و الهی‌نامه عطار (با بیان تقابل پیردانا با مفهوم انسان کامل در عرفان و فلسفه)

تجلی روح الهی در وجود انسان کامل را در عرفان تعبیر به عشق به ذات حق می‌کنند. در عرفان روح انسان در حال تعالی و سلوک به سوی حق است. انسان کامل در آخرین مرحله‌ی سلوک (فنا) حقیقتی خداوندوار هم‌چون سی مرغ عطار و سالکان واصل در آثار عرفانی می‌یابد. پیر‌دانا در روانشناسی یونگ تاحدی هم‌چون پدر یا مرشد یا شیخ در عرفان است که با بصیرت و روشنگری و تیزبینی سالکان و انسان‌ها را به صورت عام به سوی تهذیب نفس، حفظ منش و اخلاق دعوت می‌کند. این پژوهش در پی بیان خصوصیات پیردانا و آشکار ساختن تفاوت و شباهت آن با انسان کامل و پیر (مراد) در عرفان و فلسفه، بر آن است تا جنبه‌های دانایی و هدایت‌گری پیردانا را با توجه به ویژگی‌های کهن‌الگویی و روانکاوانه‌اش مشخص کند و نقش آن را در شخصیت‌های هدهد (در منطق‌الطیر)، پیر (در مصیبت‌نامه) و پدر (در الهی‌نامه) نمایان و تحلیل سازد؛ هرچند نقش دانایی، خصلت روحانی ناآگاه روان، شناسایی و تفکر پیر دانا در شخصیت هدهد و پیر به صورت ارشادی و هدایتگونه آشکارتر است.

An Archetype Comparative Analysis of sage on Attar’s ManṭiquṭṬayr, MuṣībatNāma and IlāhīNāma(expressing the confrontation of sage with the concept of perfect man in mysticism and philosophy

In the school of mysticism, the epiphany of the divine spirit in the true human being is interpreted as the love of the essence. In this school, the spirit of human is ascending and conducting to the right. A true human being, on the last step of demeanor, find a divine truth such as sī murğ by Attar or achieved peripatetics in mystical works. In jung’s psychology, sage is someone like a father, a master or a sheikh in mysticism, who with the help of peripatetics’ insight, enlightenment and perspicuity, in general invite people to the refinement of the soul, preservation of character, and morality. Thus, this study attempts to express the features of a sage, comparing its similarities and differences with a true human being and a Master in mysticism and philosophy. Also, it seeks to identify the aspects of sage’s wisdom and guidance in terms of archetypal and psychoanalytic features of him, moreover, its role is highlighted and analyzed in Hod Hod (ManṭiquṭṬayr), Pir (MuṣībatNāma) and Father (IlāhīNāma) characters; however, sage’s wisdom, spiritual nature of the unconscious psyche, identification, and his thoughts in Hod Hod and Pir’s characters are more visible in terms of spiritual manner and guidance.