گونه شناسی ساخت های قالبی در رباعیات مولوی

گفتار قالبی‌شده یا کلیشه‌های زبانی، از جمله امکانات زبان عامیانه برای بیان مطلب هستند که به ویژه در محاوره‌های عادی روزمره، کاربردی گسترده دارند. بسامد کاربرد عبارت‌ها و گزاره‌های قالبی در متون ادبی (نظم یا نثر) با عامیانگی کلام پیوندی مستقیم دارد؛ از این رو، می‌توان با بررسی متون از چشم‌انداز چنین کاربردهایی، میزان عوامانگی گفتار را در آن‌ها سنجید و اغراض به‌کارگیری چنین زبانی را کشف کرد. در پژوهش پیش رو ساخت‌های قالبی در رباعیات مولوی، بررسی و تاثیر آن بر عامیانگی سخن وی، مشخص گردیده‌است. آمار به‌دست‌آمده نشان می‌دهد کنایه با بیش‌ترین کاربرد، زبانی کنایی را برای متن، رقم زده؛ شیوه‌ی استدلال و بیان مطلب مولوی بر تمثیل‌پردازی استوار است که با بعد آموزگاری شخصیت وی و تلاش او برای تفهیم مطلب، بسیار سازگار است. گزاره‌ی دیگر، تعارف است که با رابطه‌ی کلیشه‌ای عاشق و معشوق شعر سنتی فارسی پیوند می‌یابد؛ تهدید نیز افزون بر کاربرد تعلیمی آن، به کار نمایان ساختن چهره‌ی پرخاش‌جوی معشوق در رباعیات، آمده‌است؛ ضمن آن‌که تعلیم مریدان بی‌ذوق یا تمایل به حماسه‌ی عرفانی نیز مولوی را به رجزخوانی (از زیرگونه‌های تهدید) واداشته‌است. کاربرد القاب کلیشه‌ای نیز تیپ‌سازی‌های اجتماعی شاعر را رقم زده‌است. دشنام، دعا و نفرین نیز به ترتیب، در رده‌های پایین‌تر طرف توجه مولوی بوده‌اند و هریک به اغراضی خاص، در رباعیات او به کار گرفته‌شده‌اند.

The typology of stereotypical structures in Mowlavi’s quartains

ّCliches or linguistic stereotypes are slang language features which are widely used in everyday conversations. The frequency of the use of stereotypical expressions and propositions in literary texts (poem or prose) is directly related to the colloquial speech. Therefore, by examining texts from the perspective of such applications, they can measure the extent of colloquialism of speech, and discover the purposes of the use for such a language. In the forthcoming research, the stereotypical structres in Molavi’s Ru’ba’iyat have been investigated and its effect on the colloquialism of his speech has been determined. The statistics show that irony, the most commonly used figure, has resulted an ironical language for the text; the way of reasoning and expressing Rumi’s content is based on allegory, which is highly consistent with the teaching dimension of his personality and his attempt to convey the subject. Another proposition is the compliment associated with the relationship between the lover and the beloved of the traditional Persian poetry; the threat, in addition to its educational application, has shown the appearance of a violent expression of the beloved in the Rubaiyates, while the teaching of insensible disciples or the tendency to mystical epic has also forced Rumi into exasperation (from subspecies of threat). The use of cliché titles has also been the source of the poet’s social typical characters. Prayer and curse were respectively in the lower ranks of Mowlavi’s attention, and each of them was used for a certain purpose in his quatrains.