خوانش شعر شفیعی کدکنی در دهه 50 بر اساس نظریه ایدئولوژی آلتوسر

شفیعی کدکنی یکی از نمایندگان شعر اجتماعی و سیاسی معاصر است و در این پژوهش، با تکیه بر نظریه ایدئولوژی آلتوسر به بررسی لایه‌ اجتماعیسیاسی شعر او در دهه 50 پرداخته شده است. آلتوسر ادبیات و هنر را بخشی از دستگاه‌ ایدئولوژیک دولت می‌داند که به‎طورکلی، در خدمت پیشبرد اهداف دولت قرار دارد ولی در شرایط خاص ممکن است در خدمت ایدئولوژی‌های برآمده از خاستگاه‌های متفاوت نیز قرار گیرد. در این پژوهش، با استناد به دفترهای شعر شفیعی در دهه 50، و بیش از همه «در کوچه‌باغ‌های نشابور»، که از آثار مطرح او و آن دوره است، روشن می‌گردد که ساختار شعر شفیعی کدکنی، بازتولید ساختار اجتماعی دو قطبی آن دوره است، که با نمادهای محوری خواب و بیداری نمادپردازی می‌شود. او با نقد زیرساخت‌های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی سرمایه‌داری رو به رشد معاصر، به دنبال استقرار ایدئولوژی جایگزین دیگری است که چهره مادی و عینی مشخصی ندارد. و فراتر از این، با تصویر سرنوشت شخصیت‌های تاریخی مثل حلاج، عین‌القضات و... به دنبال آن است مدلی برای تحلیل تاریخ سیاسیاجتماعی ایران ارایه دهد و فارغ از زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متفاوت، نشان می‌دهد که همین ساختار دو قطبی در طول تاریخ نیز فعال بوده است. او با تاکید بر مسوولیت شاعر، ضمن نقد شعر یاس‌آلود و خواب‌زده، به نوعی ایده‌الیسم هنری گرایش می‌یابد و می‌خواهد از امکانات هنر برای استقرار ایدئولوژی خود سود ‌جوید.

Reading of Shafiei’s poetry in the 50’s based on the theory of Althusser’s ideology

Shafiei Kadkani is one of the representative of contemporary political and social poetry. In this research relaying on Althusser’s theory the socialeconomical state in Shafiei’s poetry has been state. In Althusser’s opinion, the real art is not on ideological discourse, but allows us to see the ideology (that) this art refers to it, so this art is related to the ruling ideology of the social and its reflection. The basis of this research is the book “The mirror of the voices” containing Shafiei’s prerevolutionary poems, by discussing and deciphering of the symbols of Shafiei’s poetry it has been shown that his poetry contains two types of conflicting and different ideologies: One is dominant and the other one is undominant. The structure of Shafiei’s poetry is influenced by contradictions of Iranian society of the decade 50 has been changed into a bipolar structure. Since, the resolving of this conflict is impossible unless one part of it is eliminated, so the nature of his poetry is revolutionary, protesting and in following of it is challenging and idealist.