معرفی انواع تمثیل فشرده و جستجوی رد پای آن در شعر نخستین شعرای زبان فارسی

تمثیل از جمله مباحثی است که هم در بلاغت قدیم و هم در بلاغت جدید به آن توجه شده است. در کتاب‌های قدیم از تمثیل در مباحث تشبیه مرکب و استعاره‌ی تمثیلیه سخن گفته شده است؛ درحالی که در نقد جدید، تمثیل زیر مجموعه‌ی مبحث تصویر و خیال است. از نظر ساختار، تمثیل‌های فارسی به دو بخش تمثیل توصیفی (تمثیل کوتاه یا فشرده) و تمثیل روایی (تمثیل گسترده) تقسیم می‌شود. تمثیل روایی شامل حکایات انسانی و حیوانی، رمزی، فابل، پارابل و ... می‌باشد که نمونه‌های اعلای آن‌ها را در ادبیات تعلیمی و عرفانی زبان فارسی می‌توان یافت.تمثیل توصیفی (کوتاه) معمولاً از یک یا چند جمله فراتر نمی رود و مهم‌ترین انواع آن عبارتند از: تشبیه تمثیلی، استعاره‌ی تمثیلی، مثل و اسلوب معادله. در این مقاله برآنیم ضمن بررسی انواع تمثیل فشرده و توصیفی، ردپای آن را در اشعار نخستینِ زبان فارسی بکاویم و جایگاه شاعران قرون سوم و چهارم را در ایجاد تمثیل بررسی کنیم. برای رسیدن به این مقصود بیش از دو هزار بیت اشعار قرون سوم و چهارم مورد بررسی و جستجو قرار گرفته است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که انواع تمثیل فشرده، عمری به بلندای ادبیات فارسی دارند.

Introducing Types of Compact Allegory and Tracking its Footprints in the Poetry of Early Persian Poets

AbstractAllegory has been discussed in both the old and new rhetorical books. In ancient books, it has been considered as compound simile and allegorical metaphor, while in modern times it is a subset of imagination and imagery. Structurally, the Persian allegories can be divided into two groups of descriptive (short or compact) and narrative (extensive) allegories. The narrative allegory includes stories about humans and animals, symbolic stories, fables, parables, and so on, the best examples of which are found in the Persian mystical and didactic literature. In contrast, descriptive allegory typically consists of only one or few more sentences and its most important types of which are: allegorical simile, allegorical metaphor, proverb and oslubemoadeleh (techniques of sameness). In this article, types of compact and descriptive allegories and their footprints in the early Persian poetry as well as the role of poets in development of allegory in the 3rd and 4th centuries are studied. To this end, about 2000 lines of verse composed during the two centuries were studied. It is argued that the history of different types of compact allegories is as long as the Persian literature.