تحلیل نظام شَوِشی در غزل کمال خجندی: رویکرد نشانه معناشناختی

کمال خجندی، غزل‌سرای نام‌آشنا و لطیف‌جان قرن هشتم و آغاز قرن نهم است. غزل های کمال، در مایه‌های عاشقانه، رندانه و ملامتی سروده شده است. ستایش عشق و رندی، تبیین فضاهای مربوط به عشق، عشق‌بازی و عشق‌باری با حسی‌ترین وجه و تحقق نوعی فضای همدلی و هم‌حسی، از بارزترین ویژگی‌های این گونه غزل‌هاست. این ویژگی‌ها، غزل کمال را در ارتباط با گفتمان‌های مختلف شَوِشی، عاطفی، حسی و جسمانه‌ای قرار می‌دهد. مساله‌ای که اینجا طرح می‌شود این است که راز معناپردازی و معناآفرینی غزل کمال چیست و کدام ساختار و محتوای شعرش، کمال را به کامیاب‌ترین فرهیختۀ مدرسۀ غزلسرایی سعدی تبدیل کرده است. بر اساس این، در پژوهش حاضر با رویکرد نشانه معناشناسی گفتمانی، نظام شوشی حاکم بر یکی از غزل‌های کمال مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. پرسش اصلی پژوهش این است که نظام گفتمانی شوشی بر اساس کدام ترفندها در غزل کمال ایفای نقش می‌کند و چگونه در فرایند معناپردازی و معنادهی اشعارش تاثیر می‌گذارد. در واقع این مقاله با اتخاذ روش توصیفی تحلیلی، سعی دارد نظام شوشی را در غزل شمارۀ نوزده از دیوان کمال بررسی کند تا از این رهگذر بتواند نظام گفتمانی شعر او را معرفی کند. این پژوهش، نشان میدهد که جریان‌های مختلف شوشی، سرایتی و ادراکی حسی در شعر کمال ایفای نقش می‌کنند. این وضعیت از وجود نوعی نظام احساسی و عاطفی در زیرساخت غزل کمال، حکایت دارد.