ساخت و اعتباریابی مقدماتی ابزار غربالگری تاب‌آوری روان‌شناختی در نوجوانان تیزهوش

پژوهش حاضر با هدف ساخت و اعتباریابی مقدماتی آزمون غربالگری تاب‌آوری در نوجوانان تیزهوش، با رجوع به آموزه‌های مفهومی رویکرد توانمندمحور به‌عنوان یک رویکرد بیش‌واقع‌نگر و جامع که مواجهه‌های تاب‌آورانه را در بستر منابع فردی و بافتاری معنا می‌کند، انجام شد. 451 نوجوان تیزهوش از بین دانش‌آموزان متوسطه اول و دوم مدارس دخترانه و پسرانه تیزهوشان شهرستان کاشان با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس، انتخاب شدند. ابتدا، نتایج تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مولفه‌های اصلی، در بُعد برون‌فردی، از مدل اندازه‌گیری مشتمل بر سه منبعِ معلم، خانواده و دوستان و همچنین، در بُعد درون‌فردی، از مدل مشتمل بر شش منبعِ خودباوری، مسئولیت‌پذیری، خودکنترلی، توانایی یادگیری از رخدادهای منفی، چالشی‌نگری و مثبت‌اندیشی، حمایت کرد. در ادامه، نتایج تحلیل عاملی تاییدی ابزار غربالگری تاب‌آوری نشان داد که مدل دوعاملی مرتبه اول در مقایسه با دو مدل رقیب شامل مدل چندعاملی مرتبه سوم سلسله‌مراتبی و مدل چندعاملی مرتبه اول، با داده‌ها برازش بهتری دارد. همچنین، نتایج روش آماری آزمون t برای گروه‌های مستقل با تایید روایی افتراقی ابزار غربالگری تاب‌آوری نشان داد که این ابزار در تمایزگذاری بین یادگیرگان تیزهوشِ تاب‌آور از غیرتاب‌آور، موثر بود. علاوه‌بر این، نتایج مربوط به همبستگی بین ابعاد فردی و بافتاری ابزار غربالگری با وجوه مختلف ادراک از حمایت اجتماعی، شواهد مضاعفی را در دفاع از روایی ملاکی این ابزار فراهم آورد. ضرایب همسانی درونی برای منابع بافتاری تاب‌آوری، بین 75/0 تا 97/0 و ضرایب همسانی درونی برای منابع درون‌فردی تاب‌آوری، بین 84/0 تا 96/0، به دست آمد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که حدود اطلاعاتی رویکرد توانمندمحور نسبت به تاب‌آوری با شمول حداکثری منابع درون برون‌فردی تغذیه‌کننده مقابله‌های تاب‌آورانه، از یک سوی، در تدارک تلاشی بسنده برای شکل‌دهی به نقشه مفهومی زیربنایی ابزار غربالگری تاب‌آوری تیزهوشان و از دیگر سوی، و متعاقبِ دسترسی به آن ابزار سنجش، تعقیب دغدغه کاهش پیامدهای ناشی از سلطه‌گری تک‎‌بُعدی‌نگری در فرایند سنجش، پایش و انتخاب سرآمدان را همچون واقعیتی بااهمیت و انکارناشدنی، ممکن ساخت.

development and preliminary validation of a psychological resilience test in gifted adolescents

the current research was conducted to develop and validate a resilience test in gifted adolescents by referring to the conceptual teachings of the capability-based approach, as a comprehensive and hyper-realistic approach that defines resilience in the context of individual and contextual resources. using the convenience sampling method, 451 gifted teenagers were selected from among the first and second high school students of gifted girls-only and boys-only schools in kashan, isfahan province, iran. firstly, the exploratory factor analysis, using principal component analysis, supported the measurement model, which included three sources of teacher, family, and friends, at the extrapersonal level. in addition, the results of the exploratory factor analysis supported the model that consisted of the six sources of self-esteem, responsibility, self-control, the ability to learn from negative experiences, challenge-seeking, and positive thinking at the intrapersonal level. the results of confirmatory factor analysis aimed at determining the factorial validity of the psychological resilience tool revealed that the first-order two-factor model had a better fit with the data than the other two competing models, including the third-order hierarchical multifactorial model and the first-order multifactorial model. also, the results of the t-test for independent groups, once the differential validity of the resilience tool was confirmed, showed that the tool was effective in distinguishing between resilient and non-resilient gifted learners. furthermore, the results related to the correlation between the individual and contextual dimensions of the developed tool, with different aspects of the perception of social support, provided additional evidence for the criterion validity of the developed resilience tool. internal consistency coefficients were between 0.75 and 0.97 for contextual sources of resilience and between 0.84 and 0.96 for intrapersonal sources of resilience. furthermore, the results showed that the informational limits of the capability-based approach to resilience could not only maximize the inclusion of intra- and extra-personal resources, which nourish resilience-coping strategies, but also reduce the negative consequences caused by the dominance of one-dimensionality in the process of evaluating, monitoring, and selecting leaders.