شناسایی مولفه‌های تفکر محاسباتی در مهارت‌های یادگیری دوره ابتدایی

هدف از این مطالعه بیان ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و مولفه‌های تفکر محاسباتی به‌عنوان یکی از مهارت‌های اساسی یادگیری در دوره ابتدایی است. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش فراترکیب انجام شده است. برای جستجوی مقالات مرتبط جهت تحلیل و بررسی از کلیدواژه‌های فارسی «تفکر، مهارت‌های تفکر، تفکر محاسباتی در دبستان، تفکر محاسباتی در دانش‌آموزان» و معادل انگلیسی آن‌ها در پایگاه‌های داده مگ‌ایران، سید، سیویلیکا، ساینس‌دایرکت و اسکوپوس، انستیتوی مهندسان برق و الکترونیک  بین سال‌های 1390 تا 1399 و 2000 تا 2021، استفاده شده است. داده‌ها براساس یک طرح پژوهش کیفی از نوع فراترکیب و با استفاده از گام‌های هفتگانه سندلوسکی و باروسو، جمع‌آوری شده‌اند. انتخاب نمونه با استفاده از معیارهای پذیرش و عدم‌پذیرش و برنامه مهارت‌های ارزیابی حیاتی صورت گرفت. جهت بررسی قابلیت اعتبار یافته‌ها از معیارهای خودبازبینی محقق؛ مرور همتایان و نظرسنجی متخصصان بهره گرفته شد. در بررسی اولیه 1643 مقاله استخراج شده که از این تعداد 1533 مقاله براساس عنوان، 35 مقاله براساس چکیده و 51 مقاله براساس محتوا غربال شده و در نهایت 24 مقاله نهایی استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. طبق یافته‌های پژوهش و بررسی‌های نهایی، مولفه‌های تفکر محاسباتی را می‌توان در نوزده طبقه کلی دسته‌بندی و متناسب با آن ماهیت عناصر آن را نمایان کرد. نتایج حاکی از این پژوهش نشان‌دهنده سه مقوله اساسی از این نوع مهارت تفکر و اهمیت پرورش آن در مدارس به‌ویژه از دوران کودکی و سال‌های اولیه دبستان است؛ این مقوله‌ها شامل مهارت‌های شناختی، مهارت‌های ارتباطی و اطلاعاتی (فناوری) و علوم، تکنولوژی، مهندسی و ریاضی است. نتایج پژوهش نشان‌دهنده هم‌پوشانی بالای این عناصر، مولفه‌ها و مقوله‌ها و رابطه مثبت میان آن‌هاست. نتایج حاکی از آن است که تفکر محاسباتی به‌عنوان یکی از مهارت‌های نوظهور و یکی از مهارت‌های حل مسئله به شمار آمده و با استفاده از فناوری و علوم کامپیوتر در سال‌های اولیه کودکی در مدارس دنیا در حال آموزش و یادگیری بوده و به‌عنوان مجموعه‌ای از مهارت‌ها و دانش‌های عرضی برای همگان لازم و ضروری است.

identifying the components of computational thinking involved in learning skills at the primary school level

the purpose of this study was to identify and explain the features, capabilities, and components of computational thinking as one of the basic learning skills at the primary school level. this qualitative study used meta-analysis to identify the components of computational thinking. for this purpose, persion keywords such as “thinking”, “thinking skills”, “computational thinking in primary school”, and “computational thinking in students”, together with their equivalents in english, were searched in magiran, sid, civilica, sciencedirect, scopus databases, institute of electrical and electronics engineers from 1390 to 1399 and 2000 to 2021 in persian and english sources, respectively. data were collected using sandelowski and barroso’s seven-stage meta-synthesis method. the sample was selected using acceptance and non-acceptance criteria and critical appraisal skills programme. the credibility of the results was checked using the researcher’s self-monitoring, peer review, and expert survey. initially, 1643 articles were extracted, of which 1533 were screened based on the title, 35 based on the abstract, and 51 based on the content. finally, 24 articles were selected as the study sample and analyzed. based on the findings, the components of computational thinking can be classified into nineteen general categories. the results, furthermore, highlighted the importance of the following three basic categories in cultivating computational thinking in schools, especially during childhood and the early years of primary schooling: cognitive skills, communication and information skills (technology), and skills related to science, engineering, and mathematics. there was a high level of overlap and a positive relationship between the identified components and categories of computation thinking. in sum, it can be stated that computational thinking is an emerging problem-solving skill that should be taught and learned through technology and computer science in early childhood and primary schools.