تحلیل محتوایی روایات ابواب نادر و نوادر الکافی و شناخت ملاک‌های مرحوم کلینی ذیل باب‌های پیش‌ گفته

یکی از سبک‌های مهم نگارش احادیث در پنج قرن نخست هجری، «نوادرنویسی» بوده است. این پژوهش درصدد است ملاک‌های مرحوم کلینی را برای قرار دادن روایات، ذیل ابواب نادر یا نوادر الکافی بداند؛ با این هدف که از نوع روایات ابواب نام‌برده رفع ابهام، و به مراد کلینی از عنوان «باب نادر یا نوادر» نزدیک شود. ازاین‌رو، این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌ای و اسنادی و رویکردی توصیفی‌تحلیلی، به تحلیل محتوایی روایات ابواب نادر و نوادر و مقایسۀ‌ آن‌ها با دیگر روایات کتب اصول، فروع و روضه پرداخته و به این دستاورد رسیده است که کلینی به اشتراک لفظی عنوان «نوادر» در عصر خود واقف بوده و با قرار دادن ترکیبی از «انواع» روایات ذیل ابواب پیش‌گفته ازجمله احادیث مستدرک، متفرق و پراکنده، مرسلات، شواذ، احکام استثنا شده و نیز روایاتی از نوع طرائف و غرائب که عمدتاً قواعد مختلف فقهی همچون قاعده قرعه و قضیةٌ فی الواقعه در آن دخیل بوده‌اند و مخالف نص قرآن یا سنت معصومین(ع) یا در تعارض با نظر اجماع بوده‌اند و میان فقها غالباً نه لزوماً به عدم شهرت عملیه شناخته می‌شدند، در باب نادر یا نوادر جای داده است.

a content analysis of traditions in the chapters of ’abwab nader’ and nawādir in al-kāfī and identification of al-kulaynī’s criteria in these chapters

introductionlike other traditions of hadith compilation, such as musnad, amālī, and arba’in, the compilation of rare or exceptional traditions (nawādir) was a well-established method among hadith scholars. ibn nadim (d. 380 ah) in al-fihrist identifies 82 compilers of nawādir across various fields (ibn nadim, 1343 ah, entire work), while najāshī (d. 450 ah) lists 194 (najashi, 1394 ah, entire work), and sheikh agha buzurg tehrani (d. 1389 ah) mentions 272 authors (agha bozorg tehrani, 1398 ah, vol. 24: 318-350). this historical survey reveals that nawādir-writing was not only prominent in hadith but also in medicine, astronomy, philosophy, literature, and other sciences, and was even common among sunni scholars. during the second and third centuries ah, independent books titled kitab al-nawādir were first compiled. in the following centuries, this tradition evolved, with sections in larger works dedicated to “rare” chapters (bāb nādir or bāb nawādir). this approach culminated in the shiite al-kāfī, where 706 nawādir traditions are present, while later works like man lā yahḍuruhu al-faqīh contain 263 such accounts. the decline in nawādir-writing became apparent by the fifth century ah, as seen in shaykh ţūsī’s tahdhibayn, which contains only 29 traditions under bāb al-nawādir in the chapters on jihād. this study thus seeks to understand what type of traditions al-kulaynī selected for bāb nādir or bāb nawādir in al-kāfī, providing insight into his intention behind these chapter titles.