تحلیل دلالت روایات تفسیری لیل و نهار بر تکامل تدریجی تاریخ و عصر ظهور

قرآن کریم سکون در شب را در مقابل طلب فضل خداوند در روز بیان کرده‌ است؛ اما براساس منابع اسلامی، تاریکی شب، موعد مناجات و درخواست از خداوند است. به همین سبب، فضل را به رزق و سکون را به آرامش تفسیر کرده‌اند. پژوهش پیش رو با روش توصیفی‌تحلیلی به بررسی تفسیر رواییِ ابتغاء فضل پرداخته و با استفاده از قرینۀ تقابل و نیز بر پایۀ روش تفسیر قرآن با قرآن، مراد از سکون در شب را تبیین نموده و حکمت جعل آن برای شب را برمی‌رسد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که برخی روایات تفسیری، در مقام بیان بطن آیات، لایه‌های درونی واژگان لیل، نهار و سکون را به حکومت طاغوت، حکومت حق و بهره‌مندی اندک از ولایت اهل‌بیت(ع) معنا کرده‌اند. نتیجۀ حاصل از چنین بیانی دست یافتن به حکمت چنین تقابلی است که به‌نوعی پرسش چرایی پدیداری حکومت‌های ظلم را پاسخ می‌دهد و بر کارکرد آن حکومت‌ها در نظام احسن خلقت و تکامل تدریجی تاریخ در بستر آن‌ها دلالت دارد.

the implication analysis of interpretive traditions of night and day regarding the gradual evolution of history and the era of the mahdi

introduction in numerous verses of the quran, the almighty god highlights the contrasting benefits of night and day, considering them manifestations of his mercy. these verses juxtapose the tranquility of night with the pursuit of blessings during the day. some exegetes have interpreted the pursuit of blessings as striving to earn a livelihood and, based on the principle of contrast, have understood the tranquility of night as rest and cessation from labor. these exegetes, relying on the apparent meaning of the verse, have presented this interpretation. however, interpretive traditions, by delving into the inner layers of the verses, offer a fresh perspective and a novel understanding. this article endeavors to examine this contrast from that perspective. notably, this topic has been extensively discussed in various tafsirs (quranic commentaries). these sources have some shortcomings such as a disregard for hadiths and the precise meanings of tranquility and blessings. the present research aims to rectify these shortcomings by utilizing these works and paying attention to the hadiths of the ahl al-bayt (as).