نقد محتوایی روایات عبدالله بن سلام در مجمع البیان

شیوۀ طبرسی در نقل اسباب نزول به‌صورت گزارشی است، اما در مواردی با ارائۀ ملاک‌هایی از قبیل ضرورت فقهی، ظاهر آیه و تاریخ به تایید یا ردّ پرداخته است. در عین حال نمی‌توان مسامحۀ وی در نقل برخی روایات و اسباب نزول را نادیده گرفت. وی نقل‌قول‌های ضعیفی همچون مدح عبدالله بن سلام، ذکر ماجرای ورقة بن نوفل را آورده است اما کمترین اظهارنظری دراین‌باره نکرده که قاعدتاً باید به ضعف آن‌ها اشاره می‌کرد. عبدالله بن سلام از کسانی بود که برای جلب‌نظر عامۀ مردم جعل حدیث می‌کرد و احادیثی هم در وصف او نقل شده که عمدتاً ضعیف الاسناد و بی‌اعتبار است. ردّ پای این شخص را در بخش‌های مختلف کتاب مجمع البیان می‌توان رصد کرد. در این مقاله، پس از بررسی روایات کتاب مجمع البیان، مراجعه به تفاسیر و منابع مرتبط به‌شیوۀ کتابخانه‌ای و تحلیل درون‌متنی، در نقد روایات مخدوش اسباب نزول در مجمع البیان که آیات را با عبدالله بن سلام مرتبط دانسته، به نکاتی چون نیاوردن برخی شان نزول‌ها توسط مفسران قبل یا بعد از طبرسی، بیان دیدگاه طبرسی به‌جای شان نزول، نقل مطالب به پیروی از مفسران عامه درحالی‌که دانشمندان شیعه بدان اعتنایی نداشته‌اند؛ عدم تطابق تاریخی اسباب نزول حاوی مدح عبدالله بن سلام با زمان اسلام آوردن وی اشاره شده است. شاید هدف وی از این نوع نقل‌قول‌ها آشنایی خواننده و مقایسۀ آن‌ها با سایر نظرات است. این روش عالمانه، خواننده را به تفکر و اندیشه فرامی‌خواند و بسیار ارزشمند است اما عدم نقد و اظهارنظر قطعی شیخ یکی از ضعف‌های مهم این تفسیر به شمار می‌آید.

Content Critique of Abdullah ibn Sallām in Majma’ al-Bayān

Ţabrisī’s method of transmitting the occasions of revelation is in the form of a report, but in some cases he has confirmed or rejected it by presenting criteria such as jurisprudential necessity, the appearance of the verse and history. At the same time, his negligence in quoting some traditions and the occasions of revelation cannot be ignored. On the one hand, he presented weak quotations such as the praise of Abdullah ibn Sallām, the mention of the story of Warqat ibn Nawfil, etc.), and on the other hand, he did not make the slightest comment about their weakness. Abdullah Ibn Sallām was one of those who fabricated hadiths to attract the public’s attention, and hadiths have been quoted in his description that are mainly weak in authenticity and invalid. The footprints of this person can be observed in different sections of the book Majma’ alBayān. In this article, we are reviewing the traditions of the book Majma’ alBayān, and refering to the interpretations and library sources and intext analysising the critique of the distorted traditions of the occasions of revelation in Majma’ alBayān, which related the verses to Abdullah Ibn Sallām, to points such as the lack of mention of some revelations by commentators before or after Ţabrisī, expressing the view of Ţabrisī instead of the dignity of revelation, quoting the material following the Sunni commentators. While the Shiite scholars did not pay attention to it and the occasions of revelation containing the praise of Abdullah ibn Salam do not have a historical correspondence with the time of his conversion to Islam. Perhaps Ţabrisī’s  purpose in quoting this traditions is to acquaint the reader and compare it with other opinions. This method invites the reader to think and is very valuable, but the lack of criticism and definite comment from Ţabrisī is one of the important weaknesses of this interpretation.