نقد و بررسی قاعدۀ رجال نوادر الحکمه و سیر تاریخی آن

وجود روایت در یکی از جوامع اولیۀ حدیثی از جمله قراین صحت آن نزد قدما دانسته شده است. اما در این میان بسیاری از بزرگان حدیث و رجال شیعه با پیروی از ابن ولید(م 343ق)، که روایت عده ای از راویان نوادر الحکمه یا مشایخ مولف آن، محمد بن احمد بن یحیی(م حدود 290ق) را استثنا نموده، تمام روایات نوادر الحکمه جز آن ها را که از مستثنین نقل شده، معتبر دانسته اند. بر این اساس، وثاقت افراد استثنانشده از سوی غالب رجالیان متاخر پذیرفته شده است. با عنایت به آراء رجالیان دربارۀ مشایخ محمد بن احمد و به طور کلی استثنای ابن ولید، می توان امکان عدم وثاقت غیرمستثنین و عدم ضعف مستثنین و نیز اختصاص این قاعده به نوادر الحکمه را ثابت کرد. نیز می توان دربارۀ دیگر ابهامات راجع به استثنای مورد بحث به پاسخ هایی دست یافت.