تاثیر برخی عوامل محیطی بر صفت‌های مورفولوژیکی، آناتومیکی و فیتوشیمی عناب (ziziphus jujuba miller) در استان خراسان جنوبی

عناب (ziziphus jujuba miller) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند است که در طب سنتی و صنایع دارویی کاربرد فراوان دارد. این گونه بومی ایران است و به‌دلیل دامنه بردباری اکولوژیکی وسیع در مناطق مختلف کشور با شرایط اقلیمی متفاوت به‌صورت طبیعی و کاشته‌شده پراکنش دارد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تاثیر عوامل اکولوژیکی بر صفات مورفولوژیکی، آناتومیکی و فیتوشیمی جمعیت‌های طبیعی عناب در سه منطقه شاهرخت، القور و بیجار استان خراسان جنوبی است. بیشترین مقادیر صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع، قطر برابر سینه، قطر تاج و سطح تاج‌پوشش درختان، طول، عرض و وزن میوه به رویشگاه شاهرخت، و طول و عرض برگ به رویشگاه القور مربوط است. بیشترین مقادیر صفات آناتومیکی شامل تعداد لایه‌ها و ضخامت پارانشیم اسفنجی، ضخامت اپیدرم، رگبرگ اصلی و غلاف آوندی و طول روزنه در رویشگاه بیجار مشاهده شد. همچنین، بیشترین مقادیر ضخامت پهنک، مزوفیل و کوتیکول و همچنین تعداد لایه‌ها و ضخامت کلانشیم و پارانشیم نردبانی و تعداد روزنه مربوط به رویشگاه شاهرخت است. علاوه براین، بیشترین مقادیر صفات فیتوشیمی شامل عصاره و فعالیت آنتی‌اکسیدانی به رویشگاه بیجار و مقادیر فنل و فلاونوئید کل به رویشگاه شاهرخت اختصاص دارد. تجزیه واریانس نشان داد که بین همه این صفات در سه جمعیت اختلاف معنی‌داری وجود دارد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که در بین عوامل محیطی، بارندگی، دمای سالانه و ارتفاع از سطح دریا به‌ترتیب بیشترین همبستگی معنی‌دار را با صفات بررسی‌شده دارند. میوه عناب خواص دارویی و خوراکی دارد، اما در هیچ‌یک از رویشگاه‌ها این دو مزیت همزمان مشاهده نمی‌شود. در رویشگاه شاهرخت میوه‌ها درشت‌تر هستند و در رویشگاه بیجار فعالیت آنتی‌اکسیدانی بیشتری دارند.

The effect of some environmental factors on morphological, anatomical and phytochemical traits of Jujube (Ziziphus jujuba Miller) in South Khorasan province, Iran

Jujube (Ziziphus jujuba Miller) is one of the valuable medicinal plants that is widely used in traditional medicine and pharmaceutical industries. This species is native to Iran and due to the wide range of ecological tolerance in different parts of the country with different climatic conditions is naturally distributed and planted. The aim of this study was to investigate the effect of ecological factors on morphological, anatomical and phytochemical traits of jujube natural populations in three regions of South Khorasan province. The highest values of morphological traits including height, diameter of breastheight, canopy diameter and canopy cover, length, width and weight of fruit are related to Shahrakht habitat, and leaf length and width to Alghor habitat. The highest values of anatomical traits including number of layers and thickness of spongy parenchyma, thickness of epidermis, midrib and bundle sheath and stomata length were observed in Bijar habitat. Also, the highest values of thickness of lamina, mesophyll and cuticle as well as number of layers and thickness of collenchyma and palisade and number of stomata are related to Shahrakht habitat. In addition, the highest amount of phytochemical traits including extract and antioxidant activity belong to Bijar habitat and the amounts of total phenol and flavonoids belong to Shahrakht habitat. Analysis of variance showed that there was a significant difference between all these traits in the three populations. The results of Pearson correlation showed that among environmental factors, rainfall, annual temperature and altitude had the highest significant correlation with the studied traits, respectively.