تاثیر درجه روز رشد و خصوصیات خاک بر فنولوژی و ویژگی‌های مورفولوژی گیاه دارویی بن سرخ (allium jesdianum boiss & buhse) در استان لرستان

بن سرخ (allium ‌‌jesdianum) یکی از گونه‌های انحصاری ایران است که متاسفانه در سال های اخیر به دلیل برداشت های بی رویه در لیست گیاهان در معرض خطر قرار گرفته است. این پژوهش بر پایه طرح آشیانه‌ای با سه تکرار از هشت رویشگاه گاماسیاب، کاکارضا، پرسک، ذلقی، ونایی، مله، سرنجه و کمندان در استان لرستان طی دوسال انجام گردید. نتایج نشان داد که بیشترین وزن تر اندام هوایی (10.65 گرم) و وزن خشک اندام هوایی (4.1 گرم) مربوط به رویشگاه ونایی بود. بافت خاک این رویشگاه لومیرسیشنی بوده و در مقایسه با سایر رویشگاه‌ها از محتوی کربن آلی و پتاسیم بالاتری برخوردار بود. بیشترین میزان ارتفاع بوته (41.16 سانتی‌متر) در سال اول و در رویشگاه کاکارضا ثبت شد. خاک این رویشگاه بیشترین محتوی فسفر را داشت. مراحل فنولوژی بن سرخ (شروع رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در رویشگاه مله واقع در جنوب استان لرستان زودتر از سایر رویشگاه‌ها رخ داد. نتایج نشان داد که تقویم زمانی و مدت زمان لازم برای طی مراحل فنولوژی در رویشگاه‌های مختلف متفاوت است. مجموع انرژی گرمایی مورد نیاز برای مرحله بذردهی بیش از سایر مراحل فنولوژی بود و بیشترین میزان انرژی گرمایی برای این مرحله، در سال دوم و در رویشگاه کمندان ازنا به میزان 129.2 درجه سانتیگراد ثبت شد. نتایج این پژوهش می تواند در بهره‌برداری صحیح، اصلاح و اهلی‌سازی این گونه نادر و در معرض خطر، مفید باشد. واژه‌های کلیدی: بن سرخ، درجه روز رشد، رویشگاه، فنولوژی، عناصر خاک

Effect of growth degree days and soil properties on phenology and morphological characters of Allium jesdianum Boiss & Buhse. in Lorestan province

Allium jesdianum is an endemic species of Iran that unfortunately, in recent years due to uncontrolled harvesting, had put it on to the endangered list. This research was carried out based on nested design with three replications from eight habitats including; Gamasiab, Kakareza, Peresk, Zalaghi, Venaei, Meleh, Serenge and Kamandan in the Lorestan province for two years. The results showed that Venaei habitat had the highest fresh (10.65 g) and dry weight (4.1 g). Soil texture of this habitat was Sandy clay loam and higher organic matter and potassium content than other habitats. The highest plant height (41.16 cm) was recorded in kakareza in the first year. The Soil of this habitat rich in phosphorus. Phenological growth stages (vegetative growth, flowering and seedling) of Allium jesdianum in Mela habitat, located in south of the Lorestan province was earlier than other habitats. The results showed that the time calendar and the time duration of the phenological stages were different in habitats. The growth degree days (GDD) was for the seeding stage was more than the other phonological stages and the highest GDD for this stage recorded in Kamandan, Azna (129.2 ºC) in the second year. The results of this research can be useful in proper management, breeding and domestication of this rare and endangered species.