تغییرات اسانس سرشاخه‌های دو گونه بومادران (achillea wilhelmsii c. koch و a. millefolium l.) در مراحل مختلف نموی در دره شهدا استان آذربایجان غربی: مطالعه موردی

در پژوهش حاضر، سرشاخه‌های دو گونه بومادران  achillea wilhelmsii c. koch.و achillea. millefolium l. در سه مرحله مختلف رویشی، گل‌دهی و میوه‌دهی از رویشگاه طبیعی آن، منطقه دره شهدا، در استان آذربایجان غربی جمع‌آوری شدند. اسانس‌ها با دستگاه تقطیر با آب (طرح کلونجر) استخراج و مواد موثر اسانس‌ها با کروماتوگراف گازی (gc) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (gc/ms) شناسایی شدند. نتایج نشان دادند در زمان‌های مختلف برداشت، علاوه‌بر بازده اسانس، کمیت و کیفیت مواد موثر اسانس‌ها نیز متغیر بودند. از همه ترکیبات شناسایی‌شده در اسانس گونه a. wilhelmsii، 36 و 16 ترکیب به‌ترتیب متعلق به مونوترپن‌ها (69/23 درصد) و سزکوئی‌ترپن‌ها (30/76 درصد) بودند؛ بنابراین مونوترپن‌ها بیشترین سهم را داشتند. در اسانس گونه a. millefolium ، 37 ترکیب مونوترپنی (56/90 درصد) و 28 ترکیب سزکوئی‌ترپنی (43/07 درصد) شناسایی شدند. مهم‌ترین ترکیبات در اسانس گونه a. millefolium، شامل کامفور، 1-8 سینئول، کامفن و بورنئول بودند که مقدار 8-1 سینئول در ماه اردیبهشت، کامفن و بورنئول در ماه خرداد و کامفور در ماه تیر بیشترین مقدار بودند. بین ترکیبات اصلی در اسانس a. wilhelmsii، بیشترین مقدار در مرحله رویشی مربوط به کامفور و کامفن، 1-8 سینئول، بورنئول و 3، 5 هپتا دی ان 2 ال 2، 6 – دی متیل؛ در مرحله میوه‌دهی مربوط به 1-8 سینئول، بورنئول، بی سیکلوهپتان 2 متانول 6 و 6 دی متیل (میرتانول) و توجون و در مرحله گل‌دهی مربوط به آلفا لینالول، اسیمنول، کامفور، بورنئول و میرتانول بودند. نتایج نشان می‌دهند کمیت و کیفیت مواد موثر اسانس در گونه‌ها و زمان‌های مختلف رشدونمو متفاوتند؛ درنتیجه، عملکردهای متفاوت دارویی نیز دارند.