تداوم اندیشه‌های ایرانشهری در مخزن الاسرار نظامی

این پژوهش کوشیده است به این سوالات اساسی پاسخ دهد: 1- نظامی در نخستین اثرش که نتیجۀ عزلت و ریاضت و گشت و گذار در عالم دل و اولین تجربه شاعری وی به حساب می‌آید، دربارۀ عدالت، سیاست و آیین کشورداری چگونه اظهارنظر کرده است؟ 2- مفاهیم اندیشه ایرانشهری از مسیر چه منابعی به ذهن و زبان او راه یافته است؟به منظور پیدا کردن پاسخ‌های نسبتاً متقن برای سوالات پیش گفته، منابع پایه‌ای پس از اسلام مانند شاهنامه، کلیله و دمنه، سیرالملوک خواجه نظام الملک، قابوس نامه، نصیحۀ الملوک غزالی و حدیقۀ سنایی بررسی شده است. سپس با توجه به فضای فرهنگی عصر نظامی، میزان تاثیرپذیری مخزن الاسرار در زمینه اندیشه‌های ایرانشهری از آثار یادشده مشخص گردیده است. پس از بررسی‌های دقیق دریافته‎ایم که نظامی با پشتوانه معرفتی آثار یادشده به عنوان مصلح اجتماعی و مربی اخلاق کوشیده است نهاد حکومتی آن روز را از طریق اندیشه و عمل سیاسی ایرانیان اصلاح کند. بدین منظور بعضی از مولفه‌های اندیشه‌های ایرانشهری مانند دادگری، تاثیر عدالت بر نظام طبیعت، توامان بودن دین و پادشاهی و . . . را در لابلای حکایت‌های مخزن ‎الاسرار مطرح کرده و پادشاهان را در کانون توجه خود قرار داده است.