نقد نسخ تاریخ بیهقی با تکیه بر آرایش واژگانی و اقتضای حال

از آنجا که آرایش واژگانی در تاریخ بیهقی برخلاف نثر امروز بسیار منعطف است و نیز گاه بنا بر اقتضای حال تغییر می‌کند، می‌توان از آن به عنوان ابزاری بسیار ویژه در تصحیح انتقادی متن بیهقی و متون نظیر آن که آرایش واژگانی منعطف دارند بهره برد. برای این منظور ابتدا باید ساختار جمله‌ای را که از حیث آرایش واژگانی در دو نسخه متفاوت ‌است، تعیین کرد و با آمارگیری در کل متن به آرایش واژگانی معیار برای آن جمله پی برد، ضمن این که باید اقتضایات حال را نیز در نظر آورد و آن گاه تصمیم گرفت که ساخت جمله در کدام نسخه به شیوه معمول نویسنده یا به اقتضای حال نزدیک‌تر است. این شیوه در تصحیح انتقادی تاکنون لااقل به شکل رسمی سابقه نداشته است. برای نشان دادن کاربرد آرایش واژگانی در تصحیح انتقادی، نمونه‌هایی از جملات در چاپ یاحقی و سیدی با چاپ فیاض مقایسه خواهد شد.