انعکاس داستان آفرینش آدم / انسان در برخی از متون ادب عرفانی فارسی (تا قرن نهم)

داستان آفرینش آدم/انسان یکی از مهم‏ترین موضوعاتی است که بخش‏های زیادی از آثار دینی و غیر دینی را به خود اختصاص داده است. در این آثار، به مطالبی از این نوع، فراوان برمی‏خوریم که آدم/انسان چگونه آفریده شد، چرا آفریده شد، چرا بر روی زمین جای گرفت و در میان دیگر موجودات، چه جایگاهی دارد. هریک از اسطوره‏های کهن، آثار آیینی و دینی و آثار ادبی و عرفانی کوشیده‏اند به گونه‏ای به این پرسش‏ها پاسخ دهند. در آثار ادب عرفانی فارسی این نگرش حاکم است که نخستین آفریده انسانی، آدم است و آفرینش او نیز به صورت مستقیم از خاک انجام می‏گیرد. در این آثار، درباره چگونگی گردآوری این خاک و سپس آماده کردن آن برای فراهم آوردن گِل قالبِ آدم، فراوان سخن گفته اند‏ و هر یک برداشت خاص خود را ارایه کرده‌اند که در این نوشتار بدان ها اشاره شده و هریک مورد بررسی قرار گرفته است. در بررسی نهایی آشکار می‌شود که آثار ادب عرفانی فارسی، ضمن آن که در این زمینه از قرآن تاثیر پذیرفته‌اند، بیش از آن - احتمالاً از طریق روایات اسراییلی که وارد احادیث و متون تفسیری اسلامی شده اند – تحت تاثیر روایت یهودی آفرینش بوده اند.